Кыайыы 80 сылын хас нэһилиэк, улуус, куорат ахсын бэрт тэрээһиннээхтик, өрө көтөҕүллүүлээхтик, үрдүк таһымнаахтык бэлиэтээтибит. Кэлин бу өрөгөйдөөх бырааһынньыгы хаартыскалар уонна видеокиинэлэр кэрэһилиэхтэрэ, ыччат дьоҥҥо кэпсиэхтэрэ. Ыам ыйын 9 күнүгэр Дьокуускай куорат Кыайыы болуоссатыгар сылдьыбыт бэтэрээннэри, Өлбөт үйэлээх полк халҕаһалыы хаамыытыгар кыттыбыт дьону Михаил Эверстов-Соргу түһэриилэригэр сэҥээрэ көрүҥ.

1941 с. Дьокуускай куорат военкоматыгар өстөөҕү сонно үлтү охсор санаалаах дохсун комсомолецтар көтөн түһэн, сэриигэ ыытарга бэбиэскэ көрдүүллэр. Оччолорго саханы маассабайдык саллаакка ыытыы өссө буола илигэ.  Олор истэригэр мин аҕам Иван Николаевич Никонов баара. Кини Чурапчытааҕы педучилищены бүтэрэн, Кэбээйигэ учууталынан ананан баран иһэрэ.  Балаҕан ыйын 1 күнүгэр учуобунньук-тэтэрээт кыбыныылаах, уруучука-харандаас тутуурдаах кылаас аанын үөрэ-долгуйа аһыан оннугар, бэйэтэ тылланан, Далее…

Ыам ыйын 7 күнүгэр Бүлүү улууһун Илбэҥэтигэр нэһилиэк историятын үйэтитиигэ, үөрэхтээһиҥҥэ сүдү кылаатын киллэрбит энтузиаст учуутал, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, “Хорсунун иһин” мэтээллээх, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Саха АССР үтүөлээх учуутала, физкультура уонна спорт туйгуна Егор Сидорович Алексеев аатын оскуолабыт саха тылын уонна литературатын кэбиниэтигэр иҥэрэр үөрүүлээх тэрээһин буолан ааста. Егор Сидорович көхтөөх уопсастыбанньык уонна Далее…

Улуу Кыайыы 80 сылынан барыгытын эҕэрдэлээн туран, бүгүн эһиэхэ Таатта улууһун Харбалааҕар олорор тыыл уонна үлэ бэтэрээннэрин, сэрии сылларын оҕолорун туһунан кэпсиэм. Улахан дьону кытта тэҥҥэ үлэлээн Таатта улууһун Ытык кырдьаҕаһа, Орто Амма нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, тыыл, үлэ бэтэрээнэ Мотрена Даниловна Егорова быйыл Улуу Кыайыы 80 өрөгөйдөөх сылыгар 90 ытык сааһын тохсунньу 29 күнүгэр туолбута. Далее…

Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Сэбиэскэй Сойуус фашистскай Германияны кыайбыта 80 сылын бэлиэтээри сылдьабыт. Онон Улуу Кыайыыны уһансыбыт аҕаларбыт, эһэлэрбит тустарынан ахтан-санаан ааһарбыт ытык иэспит буолар. Бу сэриигэ Сэбиэскэй Сойуус кыайбытын түмүгэр биһиги эйэлээх олоххо олорон кэллибит. Ону билигин араастаан сыаналааччылар кытта бааллар, сорох аныгы ыччат бу сэрии туһунан соччо билбэт да, сэҥээрбэт даҕаны. Ол иһин Далее…

Сыанаҕа Малевич “Черный квадрат” хартыыната ыйаммыта – аан дойду сонунун сэһэргиир тэлэбиисэр хара ньуурун курдук: холбонон, билиҥҥи олохпутун көрдөрдө. Эмиэ да араамалаах сиэркилэ курдук: утары олорон, бэйэбитин көрүннүбүт – билиҥҥи уопсастыбабыт хайдаҕын… Дьэ, ол тэлэбиисэр дуу, сиэркилэ дуу, биитэр кистэлэҥнээх хара кыбадараат дуу тугу биһиэхэ кэпсээтэ?    Оҥоһуу өй нано-сөкүүндэнэн быһаара охсорун тэҥэ, барыта түргэтээн хаалбыт Далее…

Үҥкүү диэн үҥүү: хамсаныыларынан сүгүрүйүү – халлаан куйаарыгар, күҥҥэ-ыйга, бачымах курдук сулустарга, тулалыыр эйгэҕэ, аан ийэ дойдуга, аар айылҕаҕа, айбыттарга уонна айыыларга, орто туруу бараан дойду олохтоохторугар… Үҥкүү диэн дьүһүйүү: барытын тыыннааҕымсытан көрдөрүү –  үрүҥ-хара күүстэр киирсиилэрин, от-мас сипсиэрин, түүл дуу, илэ дуу алтыһыытын,  олох бүппэт сүпсүлгэнин, күн-дьыл эргиирин. Үҥкүү диэн уобарастар: ураты суолталаах бэлиэлэр Далее…

Быйылгы 2025 сыл Хатас нэһилиэгэр олорор дьоҥҥо-сэргэҕэ өйгө-санааҕа хаалар элбэх бэлиэ күннэрдээх: Хатас нэһилиэгин 380 сыла; Улуу Кыайыы 80 сыла; Учуутал Самсоновтар ааттарынан Хатас орто оскуолатын 110 сыла; Хатас бибилэтиэкэтин өр сылларга салайбыт ССРС култууратын туйгуна, РФ уонна СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа И.Д. Панаев 100 сыла. Өрөспүүбүлүкэ күнүгэр нэһилиэкпитигэр сарсыардаттан Далее…

Биһиги Кэбээйи Е.Е. Эверстов аатынан оскуолатыгар II “а” кылааска үөрэнэбит. Учууталбыт Саргылана Семеновнаны кытта өссө тохсунньуга саас эрдэ ситэр бархатцы сибэккини олордубуппут. Үс ыйы быһа бүөбэйдээн, уу кутан улаатыннаран, кулун тутар 8 күнүгэр ийэлэрбитигэр, эбэлэрбитигэр бэлэхтээн үөрдүбүппүт. Муус устар 27 күнүгэр – Саха Өрөспүүбүлүкэтин күнүнэн – сылын ахсын бөһүөлэкпит тэрилтэлэрин кэрийэн эҕэрдэлиибит, бэйэбит олордубут бархатцы Далее…

Улуу Кыыйыы 80 сыллаах үбүлүөйүн, Өрөспүүбүлүкэ күнүн көрсө, муус устар 25 күнүгэр Н.Е. Мординов-Амма Аччыгыйа аатынан Харбалаахтааҕы үөрэхтээһин холбоһугар “Мин – Өрөспүүбүлүкэ инники кэскилэбин!” диэн тумус  тыллаах Ситиһии күнэ буолан ааста. Сылын аайы ыытыллар сыл бастыҥнарын чиэстиир тэрээһиммит үрдүк таһымҥа ыытылынна. Тэрээһиҥҥэ Тааттатааҕы үөрэх салалтатын салайааччылара Иннокентий Иннокентьевич Дягилев, Татьяна Алексеевна Тютрина кыттыыны ыллылар. И.И. Далее…