Дьокуускай куоракка кулун тутар 18-19 күннэригэр II төгүлүн сахалыы тылынан ыытыллар «Барҕарыы» научнай-практическай кэмпириэнсийэ Ѳрөспүүбүлүкэтээҕи интэринээт-лиссиэйгэ буолан ааста.  Кэмпириэнсийэ «Барҕарыы» пуонда, итиэннэ Үөрэх уонна наука министиэристибэтэ, М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет, Арассыыйа наукаларын академиятын Сибиирдээҕи салаатын Федеральнай чинчийэр киинэ, о.д.а. үөрэх-билим тэрилтэлэрин быһаччы өйөбүллэринэн ыытылынна. «Барҕарыы» кэмпириэнсийэ сыала-соруга: чинчийэр үлэ нөҥүө оҕо айар, ырытар, Далее…

Илин Хаҥаласка 2-й Тыыллыма нэһилиэгэр дьахтар мунньаҕа буолла. Ол мунньахха сэбиэскэй былаас ис-тас олоҕун чааһынан дакылааты истэн бараннар бу курдук түмүк тылы таһаардылар:1) сэбиэскэй былаас кытаатан, атын омуктары кытта эйэлээх кэпсэтиилэри таһааран олохпут тупсан эрэр эбит, биһи буоллаҕына ону күүспүт кыайарынан үлэлэһэн көмөлөһөн иһиэхпит диэн. Ол кэнниттэн бу кулун тутар 8-с к. дьахтарга туох туһалааҕын Далее…

Ыйыталлар 1) Иччитэ биллибэт тутуур сылгы баарын нэһилиэгин сэбиэтиттэн суруктаах кэлэн, дьүһүнэ суругуттан атын да буоллар миэнэ диэтэҕинэ ылара сөп дуо?  Улуус Ситэриилээх Кэмитиэтиттэн бэйэтэ биллэҕинэ, дьүһүнэ кыра сыыһалаах да буоллар, нэһилиэк сэбиэтэ биэрдин диэн ыйаахтаах буоллаҕына онон ылара сөп дуо?  Итини атын сууттар хайдах көрөллөр? Эппиэттиибит 1) Сүтүктээх киһи нэһилиэгин сэбиэтигэр сүтүктэнээччитин тыллаан суруттарыахтаах, бэйэтэ буоллаҕына Далее…

Бу хаһыакка суруйбут таб. үксүн сымыйанан суруйар эбит. Дьүпсүн оскуолатыгар бэйэлэрин дьаһанар, харанар чааһынан (самообслуживание) 12-тэн үөһээ саастаахтара үлэлиир. Кыра оҕолор дьонноро оҕолорун үлэлээбиттэрин үрдүнэн оскуола үлэтин биһи үлэлиибит диэн хаһан да көрдөспөт этилэр. Оскуоланы сууйарга куруук остуорас ууну сылытан биэрэр. Саҥардыы ыалдьан баран үтүөрбүт дьиэ сууйан сыыстаран өлө сыһан баран тиллибит биир оҕо баар диэн адьас Далее…

Аллан былыр батталлаах үйэ баарына биир Байаҕантай улууһа диэн аатырбыта. Аны сэбиэскэй былаас быһыытыгар кини Байаҕантайы кытары биир улуус буолара хайаан даҕаны сөбө суох. Бастыҥ биричиинэтэ буолар: Аллан Уолба икки арда 50 биэрэстэҕэ дылы букатын ыала суох, ити кэннэ устатын тухары саамай куһаҕан нуудра-бадараан сир. Иккис биричиинэтэ – Байаҕантай улууһун Ситэриилээх Кэмитиэтиттэн Аллан уһук нэһилиэгэ 190 биэрэстэ. Далее…

Бу күһүн саха руотатыттан хас да киһи күрээн хаалтара. Аҕыйах хонуктаахха эмиэ аҕыйах киһи түөкүннэрин туһугар суукка бэриннилэр. Ол кэннэ икки киһини өйдөрө хамныырын туһунан кэбиһилиннэ. Ити түөкүн буолбут дьону суут сураҕалаан, силиэстийэлээн биллэҕинэ кинилэр икки-үс сыллаахтан кырааһыт, бөдөҥньүт буолтар эбит. Маннык дьоннор Кыһыл Аармыйаҕа түбэһэн ааты алдьаталларыгар буруйдаахтар уокругтар сууттара, кинилэр киһини төрдүттэн-төбөтүттэн билбэккэ ахсааны Далее…

Саллааттан күрээбит буруйданна Кулун тутар 3-с күнүгэр саллааттар кулууптарыгар кылаабынай суут сиэксийэтэ саллааттан күрээбит Онтуон Дьөгүөрэп диэн киһи дьыалатын көрө, бу дьыала туһунан буруйдааччынан кэлбит Дьокуускай уокуруг борокуруора т. Банамарыап, көмүскээччинэн Попуоп. Сэлиэдэбэтэл буруйдуур түмүк тыла ааҕыллыбытын кэннэ т. Банамарыап ыйан турар ыстатыйаларынан маннык-маннык холуобунай дьыалаҕа суут буруйдуохтаах диир:1) саллааттан күрээбитин туһугар,2) баран иһэн оҥочону, ол Далее…

Кулун тутар ый 8 күнүгэр аан дойду үрдүнэн буолар үлэһит, бааһынай дьахтарын күнэ. Бу күн буолар баайдар баттаан олорор сирдэригэр үлэһит бааһынай дьахталлара хара батталы кытта охсуһар күннэрэ. Маннык күҥҥэ аан дойду дьахталлара холбоһон мунньустан көрөллөр, күүстэрин-уохтарын баайдары кытта охсуһарга көрдөрөллөр. Бастаан бу күн оҥоһуллубута 1910 сылга 2-с аан дойду өрөбөлүүссүйэ диэки үлэлиир дьахталлар мунньахтарынан. Бу күн Далее…

“Саха омук” киин бырабылыанньатын ууруутунан бу кулун тутар ортотун диэки Өлөксөй Дьэлиһиэйэп Кулакуоскай 25 сыл тухары саха литературатыгар үлэлээбитин туһунан үбүлүөй (бырааһынньык оҥорор). Ол үбүлүөйү дьаһайарга туспа кэмииссийэ оҥоһулунна: А. Сопуруонап, А. Байаарап, Г. Куолиэсап. Киин бырабылыанньа бу тэрилтэҕэ кыттыан баҕалаах сууттары, органисаассыйалары, тас да дьону көрдөһөр: ол талыллыбыт кэмииссийэҕэ хайдах быһыылаахтык көмөлөһөргүтүн биллэриҥ диэн. Бырабылыанньыйа. Далее…

Гражданскай сэрии дьоруойа, аатырбыт разведчик Иван Иванович Константинов-Дэлэгээт Уйбаан быйыл аата дорҕоонноохтук ааттанарыгар түөрт үөрүүлээх төрүөт баар: күн сирин көрбүтэ 135 сыла,  бэрэссэдээтэллээбит “Тэҥнэбил” артыала Саха сиригэр бастакынан тэриллибитэ 100 сыла, кини аатын сүгэр Амма улууһун Сулҕаччы оскуолата төрүттэммитэ 130 сыла уонна кини туһунан кинигэ бэчээттэнэн таҕыста. Кинигэни Дэлэгээт Уйбаан сиэнэ, Таатта улууһун Тыараһа орто оскуолатын учуутала, СӨ үөрэҕириитин туйгуна Рена Нотаровна Егорова хомуйан Далее…