Ахсынньы 6 күнүгэр Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатырын «Олоҥхо» саалатыгар нуучча улуу драматура Александр Островскай «Ойуур» испэктээгин премьератын иннинээҕи пресс-кэмпириэнсийэ буолан ааста. Испэктээк Арассыыйа култуураҕа министиэристибэтэ уонна Арассыыйатааҕы тыйаатыр диэйэтэллэрин сойууһа А.Н. Островскай төрөөбүтэ 200 сылынан олохтообут судаарыстыбаннай граннарын өйөбүллэринэн турда. Пресс-кэмпириэнсийэҕэ Арассыыйа уонна СӨ норуодунай артыыһа, ССРС, РФ уонна СӨ Судаарыстыбаннай бириэмийэлэрин лауреата Далее…

Хатастааҕы норуодунай тыйаатыр С.А. Зверев-Кыыл Уола суруйан хаалларбыт «Кулун кугас аттаах Куллустай Бэргэн» олоҥхотун туруоран, Олоҥхо декадатын түмүктүүр дьоро киэһэҕэ Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр көрдөрдө. Бу туһунан Хатастан НАТАЛЬЯ РУФОВА суруйан ыыппытын ааҕыҥ. Кичэйэн-хаачайан тураммыт Кэҥэтэн-уһатан иһиэҕиҥ. Алампа. Суруйуубун саха норуотун култууратын нэһилиэстибэтэ үйэтитиллэригэр, үүнэригэр-сайдарыгар сылайары билбэккэ сыралаһан үлэлээбит уонна  үлэлиир СӨ култууратын Далее…

Олоҥхо декадатын түмүктүүр тэрээһиҥҥэ Олоҥхо институтун сүрүннүүр научнай үлэһитэ Юрий Борисов бастыҥнарга наҕараадаларын туттарда –Бу аахсыйаны СӨ Национальнай бибилэтиэкэтэ, М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет, Олоҥхо чинчийэр-научнай института, Олоҥхо тыйаатыра кыттыһан оҥордубут. Барыта 30 улуустан 7 тыһыынчаттан тахса киһи диктаны суруйда.  Тиэкиһэ Ойуунускай  “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхотуттан кэрчик этэ. Аан бастакытын икки тылынан ыытылынна: нууччалыы Далее…

Биһиги мындыр омукпут. Дойдуга дьалхааннаах кэмнэр тирээтэхтэринэ, былааһы үөҕэ-этэ дуу, аахса-атааннаһа дуу сылдьыбакка, духуобунас өттүн өрө тутар үгэстээхпит. Аҕа дойду сэриитин да сылларыгар ырыа-тойук тохтооботоҕо. 1943 с. “Ньургун Боотур” музыкальнай драманы толору саалаҕа сүүс төгүл көрдөрөннөр, онтон киирбит үбү тааҥка оҥоруутугар ыыппыттара. Оттон 90-с сыллар урусхалын, ыһыллыытын-тоҕуллуутун сахалар улахан сүтүгэ, ыарыыта, охсуута суох судургутук аһарбыппыт. Далее…

Арассыыйаҕа олорор норуоттар төрөөбүт тылларын саамай симэлиппит, туох да диэбит иһин, сэбиэскэй былаас. Оннук биир охсуулаах дьаһалынан 1964 сыллаахха РСФСР Үөрэҕин министиэристибэтин бирикээһэ этэ. Ол докумуоҥҥа национальнай оскуолаларга үөрэх маҥнайгы кылаастан нууччалыы барыахтааҕын туһунан этиллэрэ. Төрөөбүт тылы биридимиэт эрэ быһыытынан үөрэтии көҥүллэнэрэ. Дьолго, сахалар оччотооҕу миниистирбит Николай Иванович Шарин, ырааҕы көрөр мындыр толкуйдаах салайааччы буолан, Далее…

“Хохуоралаах тыллаах, хоҥкунас тыастаах, холобура суох хоһоонноох хомус барахсан” элбэх норуокка баар үстүрүмүөн эрээри, сахалар курдук өрө тутар омук суох быһыылаах. Хомус биһиэхэ  – төрүт дорҕооммут, куйаары кытары ситиммит, өбүгэбит бэлэҕэ, ытыс саҕа ымыыбыт, духуобунай бэлиэбит, арчылыыр дьүрүскэммит, култуурабыт көрүҥэ, устуоруйабыт сорҕото. Ол иһин улаханнык суолталаан, 1990 сыл сэтинньи 30 күнүгэр Хомус түмэлин аһаллар. Онтон Далее…

Олоҥхо декадатын биир сүрүн тэрээһининэн икки бэртээхэй кинигэни билиһиннэрии буолла: Ойуунускай “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхото сахалыы толору тиэкиһинэн иккистээн бэчээттэнэн тахсыбытын уонна тыбаа омук уус тыллааҕа Чанчы-Хоо Ооржак “Кунан Хара” эпоһын тылбааһын.          2020 сыллаахха таатталар СӨ Бырабыыталыстыбатыгар туһаайан: “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхо кинигэтэ наһаа аҕыйах, ол иһин Саха АССР 100 сылыгар эбии таһаараргыт буоллар”, – Далее…

Олоҥхо күнүнэн эҕэрдэ буолуохтун! Үйэлээх сүдү баайбытын сыа-сым курдук тутан илдьэ сылдьар үтүөкэн норуот буоларбытынан бэйэбитигэр биирдэ махтаныаххайыҥ эрэ! Чахчыта да, аан дойду таһымыгар таһаардыбыт (киһи аймах чулуу айымньыта), наука да өттүттэн чинчийиини ыытабыт (Олоҥхо института, Олоҥхо киинэ, Олоҥхо тыйаатыра, Олоҥхо дьиэлэрэ), үйэтитиигэ да үлэлэһэбит (испэктээктэр, кинигэлэр, киинэлэр, порталлар, тутуулар) , дьоҥҥо-сэргэҕэ тарҕатыыга да туруулаһабыт Далее…

“СӨ судаарыстыбаннай уонна официальнай тылларын интерактивнай түмэлэ” порталы билиһиннэрэр тэрээһиҥҥэ сылдьыбыт Наталья Васильевна Бурцева көрсөн: “Саха тылын учууталларын сийиэһин дэлэгээттэригэр соһуччу үөрүү буолла!” – диэн санаатын үллэһиннэ. Кини Мүрүтээҕи “Уолан” гимназияҕа саха тылын уонна литэрэтиирэтин учууталынан үлэлиир. “Өссө биир этиилээхпин. Бу порталга уруок презентацияларын уган иһэргит эбитэ буоллар, дьэ чахчы, күннэтэ киирэн көрөр, үөрэтэрбитигэр олус туһанар Далее…

Өлүөнэ өрүһүнэн устан кэлбит өбүгэлэрбит аара хайаларга ойуулаабыттара-бичийбиттэрэ, үтүмэн сыллар тухары суураллыбакка,  ааспыт кэм кэрэхсэбиллээх кэрэһиттэрэ, кистэлэҥнээх кэпсээннэрэ буолан тураллар. Ол уонча үйэ анараа өттүгэр соһону (охра) кырааска оҥостон уруһуйдаабыт дьон сыдьааннара – аныгы сахалар – билигин аны сыыппара көмөтүнэн куйаар ситимигэр хатыламмат хартыыналарын үйэтитэллэр. Онтукалара эмиэ сүппэккэ-симэлийбэккэ, быдан дьылларга хараллан хаалыаҕа диэн эрэнэбит…   Далее…