Сарсын саха бастакы лингвист учуонайа Сэмэн Ноҕуруодап төрөөбүт күнүгэр Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнүн 29-с сылбытын бэлиэтиэхпит. Оттон бүгүн Ноҕуруодап “Сурук-бичик” букубаара уонна “Ааҕар кинигэ” хрестоматията бэчээттэнэригэр туһаныллыбыт сахалыы шрифт 1923 сыллаахха Петроград куоракка кутулларын быһаччы өйөөбүт Исидор Никифорович Барахов (1898—1938)  төрөөбүт күнэ. Исиидэр Бараахап саха тыла сайдыытыгар, чахчы, элбэх үтүөлээх. Холобура, кини тэрийиитинэн 1921 Далее…

ОЙУУТТАР АЛБЫННАРА ТАХСАР. Дьокуускай уокруга баартыйатын кэмитиэтигэр аккаас сурук Мин баттыгастаах олох баарыгар бастаан иирэ сылдьыбытым – ойууннуур этим. Мин дьиҥ кырдьыкпын этэбин, ойуун буолан сылдьаммын абааһы баарын төрүт билбэтим, онон, абааһы диэн тыл араас аньыыттан куттаан албыны эрэ оҥорор наадатыгар баар буолбут суол. Онон, бүгүҥҥү күнтэн ыла кимиэхэ даҕаны ойууннуом суоҕа. Билиҥҥи былааһы ытыктыыр Далее…

10 февраля 2025 г. в конференц-зале Института гуманитарных исследований и проблем малочисленных народов Севера Сибирского отделения Российской академии наук прошла презентация переиздания «Сокращённого катихизиса, для обучения юношества православному закону христианскому, переведенный на якутской язык, с приложением на переди таблицы для складов и чтения гражданской печати» 1819 года.

Саха оҕотун дьиэтэ нууччалыыта (Дет. дом.) диэҥҥэ былдьатан баран икки саары ардыгар хаалан хаалла. Дьиэ аныаха дылы көстө илик. Саад биир кэм көһө сылдьар буолан, оҕолор оҥорбут, үлэлээбит үлэлэрэ алдьанан тииһэнэн хаалар.  Үөрэх суута кырааһынай кириэс аннараа өттүгэр баар, уруккута нуучча оҕотун дьиэтэ (Примитив.) диэн дьиэни биэрбиттэрэ. Ол дьиэ саха оҕотугар табыллыа суох. Бииринэн, ол дьиэ чугаһыгар Далее…

Лиэнин биир суол үөрэҕэ баар, дьахталлар тустарын эппитэ. Лиэнин сэбиэскэй былаас оҥоһулларын кытта эппитэ: сэбиэскэй былааска бары үлэһит-бааһынай дьахталлара тэҥ бырааптаныахтаахтар диэн. Уонна эппитэ: “Ханнык даҕаны эстрээпэ судаарыстыба үлэтин үлэлиэхтээх” , – диэн. Үлэһит бааһынай баһылыга т. Лиэнин көрөн ыйан биэрбитэ, бу дьахталлары биир санаанан-сүбэнэн сылдьан сэбиэскэй олох үлэтигэр үлэлииллэригэр. Онон дьахтар бары сууттарга үлэлээн эрэр. Оттон саха Далее…

Мунньахтарга иккилии-үстүү куорат сахатын дьахталлара дэлэгээтинэн сырыттылар. Тыа сириттэн дьахтар хотон көстүбэт. Куорат дьахтара тыа дьахтарын олоҕун, кыһалҕатын сураҕынан эрэ истэн билэрэ буолуо, манна олорон эрэн. Халыым хаалла, “ыраас олох” турда, саха дьахтарын олоҕо тубуста диэн этэн-суруйан кэбиһэртэн – тыа дьахтарын олоҕо тупсан хаалбат. Билиҥҥэ дылы сэбиэскэй былаас диэн тугун үгүстэрэ билбэт (онно-манна сылдьан истэр-көрөр эрдэрэ Далее…

Саха Сирэ киэн туттар ыала, Василий Никифорович Ксенофонтов дьиэ кэргэнэ, хааннаах репрессия сиэртибэтэ буоланнар, хас да көлүөнэ устата үтүө ааттара умнулла, сиргэ-буорга тэпсиллэ сылдьыбыта. 1993 с. СӨ бастакы Президенэ М.Е. Николаев дьаныардаах туруорсуутунан, Ксенофонтовтар албаннаах ааттара норуоттарыгар төннүбүтэ, ыраастаммыта. Ксенофонтовтар  төрдүлэрин-уустарын өссө 2007 сылтан Тыа хаһаайыстыбатын академиятын Өктөмнөөҕү филиалын преподавателэ Татьяна Семеновна Степанова үөрэтэн саҕалаабыта. Далее…

Быйыл күһүн Илин-Хаҥалас улууһун Ситэриилэх Кэмитиэтин Сэбиэттэрин дьаһалынан, кинилэр күүстээх аҕытаассыйаларынан, 500-600 кэриҥэ ыал хотоннорун дьиэлэриттэн араарбыттара. Улуус мунньаҕар тахсыбыт куораттан табаарыстар эрэнэн тураннар кэпсиир этилэр: сэбиэскэй былаас ыраас олоххо баҕалааҕын быһыытынан, бу хотону дьиэттэн араарарын туһугар үбү харыстаабат, онон, тыаҕа түһэр нолуоктан чэпчэтиэҕэ. Итиэннэ, улуус нэһилиэк ороскуотуттан быыһаныахтара диэн. Итиирдик кэпсээннэри истэннэр, дьон бэккэ үөрбүттэрэ. Далее…

(Дьүпсүн улууһа) Өспөх нэһилиэгэр бу ааспыт 1924 сылга араарбыт хотонун дьиэтиттэн т. Дьэким Таарскай. Ол бу курдук диэн кэпсиир: “Мин быйыл хотоммун дьиэбиттэн арааран бэккэ эрэ диэн абыранным, дьиэм ончу сиигирбэт буолла. Урут дьиэм муннуктара, суол аана дэлби чэҥ муус буолара. Билигин көрдөхпүнэ, хотоннорун дьиэлэриттэн араарымматах ыаллар дьиэлэрэ сиигэ-чэҥэ былыргытыҥ курдук.  Мин бэт үчүгэйдик биллим хотон Далее…

Оруобуна 30 сыл анараа өттүгэр, 1995 сыллаахха, Таатта улууһугар Кыайыы 50 сылынан ыытыллыбыт “Кыайыыга – салют!” фестивальга Дьохсоҕон нэһилиэгин А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан орто оскуолатын кэнсиэрин көрүҥ. Бу кэнсиэртэн элбэх нүөмэр лауреат үрдүк аатын ылан, өрөспүүбүлүкэҕэ тиийэ кыттыбыттара, үҥкүүһүт кыргыттар “Океан” лааҕырга сынньанар путевканан наҕараадаламмыттара. Күрэх ирдэбилинэн, сэрии тиэмэтигэр хор – солистар Лариса Попова, Коля Далее…