Сахаларга дьып-дьап диэн тыл баар. Ис хоһоонун тылдьыкка “түргэнник, уурбут-туппут курдук, барытын кичэллик, орун-оннугар” диэн быһаарбыттар. Нууччалыы “быстро, аккуратно, так, чтобы все было на своем месте” диэн тылбаастаабыттар. Дьиҥэр, киһи хамсаныытыгар сыһыаннаах. Ол эрээри мин “Иннокентий Тарбахов. Путь шефа” кинигэтин бу тыл оруобуна быһаарар эбит дии санаатым: билиҥҥи түргэн тэтимнээх кэмҥэ биир тыынынан элэҥнэччи ааҕыллар Далее…

Мин иннибэр 5 сыллааҕыта Улуу Кыайыы 75 сылыгар анаан тахсыбыт “Нэһилиэк киэн туттар дьоно» кинигэ сытар. Бу кинигэни Томпо улууһун Мэҥэ Алдан нэһилиэгин Е.П. Неймохов аатынан Кыраайы уонна литэрэтиирэни үөрэтэр түмэлин үлэһиттэрэ З.Д. Томтосова, А.П. Ефремова, М.Г. Комиссарова хомуйан оҥорбуттар. Туох да дьоһуннаах үлэ: элбэх хаартыскалаах халыҥ кинигэ. Түмэл үлэһиттэрэ нэһилиэктэрин үтүө дьонун үйэтиппиттэр. Онуоха Далее…

Кыайыы 80 сылын хас нэһилиэк, улуус, куорат ахсын бэрт тэрээһиннээхтик, өрө көтөҕүллүүлээхтик, үрдүк таһымнаахтык бэлиэтээтибит. Кэлин бу өрөгөйдөөх бырааһынньыгы хаартыскалар уонна видеокиинэлэр кэрэһилиэхтэрэ, ыччат дьоҥҥо кэпсиэхтэрэ. Ыам ыйын 9 күнүгэр Дьокуускай куорат Кыайыы болуоссатыгар сылдьыбыт бэтэрээннэри, Өлбөт үйэлээх полк халҕаһалыы хаамыытыгар кыттыбыт дьону Михаил Эверстов-Соргу түһэриилэригэр сэҥээрэ көрүҥ.

1941 с. Дьокуускай куорат военкоматыгар өстөөҕү сонно үлтү охсор санаалаах дохсун комсомолецтар көтөн түһэн, сэриигэ ыытарга бэбиэскэ көрдүүллэр. Оччолорго саханы маассабайдык саллаакка ыытыы өссө буола илигэ.  Олор истэригэр мин аҕам Иван Николаевич Никонов баара. Кини Чурапчытааҕы педучилищены бүтэрэн, Кэбээйигэ учууталынан ананан баран иһэрэ.  Балаҕан ыйын 1 күнүгэр учуобунньук-тэтэрээт кыбыныылаах, уруучука-харандаас тутуурдаах кылаас аанын үөрэ-долгуйа аһыан оннугар, бэйэтэ тылланан, Далее…

Ыам ыйын 7 күнүгэр Бүлүү улууһун Илбэҥэтигэр нэһилиэк историятын үйэтитиигэ, үөрэхтээһиҥҥэ сүдү кылаатын киллэрбит энтузиаст учуутал, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, “Хорсунун иһин” мэтээллээх, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Саха АССР үтүөлээх учуутала, физкультура уонна спорт туйгуна Егор Сидорович Алексеев аатын оскуолабыт саха тылын уонна литературатын кэбиниэтигэр иҥэрэр үөрүүлээх тэрээһин буолан ааста. Егор Сидорович көхтөөх уопсастыбанньык уонна Далее…

Улуу Кыайыы 80 сылынан барыгытын эҕэрдэлээн туран, бүгүн эһиэхэ Таатта улууһун Харбалааҕар олорор тыыл уонна үлэ бэтэрээннэрин, сэрии сылларын оҕолорун туһунан кэпсиэм. Улахан дьону кытта тэҥҥэ үлэлээн Таатта улууһун Ытык кырдьаҕаһа, Орто Амма нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, тыыл, үлэ бэтэрээнэ Мотрена Даниловна Егорова быйыл Улуу Кыайыы 80 өрөгөйдөөх сылыгар 90 ытык сааһын тохсунньу 29 күнүгэр туолбута. Далее…

Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Сэбиэскэй Сойуус фашистскай Германияны кыайбыта 80 сылын бэлиэтээри сылдьабыт. Онон Улуу Кыайыыны уһансыбыт аҕаларбыт, эһэлэрбит тустарынан ахтан-санаан ааһарбыт ытык иэспит буолар. Бу сэриигэ Сэбиэскэй Сойуус кыайбытын түмүгэр биһиги эйэлээх олоххо олорон кэллибит. Ону билигин араастаан сыаналааччылар кытта бааллар, сорох аныгы ыччат бу сэрии туһунан соччо билбэт да, сэҥээрбэт даҕаны. Ол иһин Далее…

Биһиги Кэбээйи Е.Е. Эверстов аатынан оскуолатыгар II “а” кылааска үөрэнэбит. Учууталбыт Саргылана Семеновнаны кытта өссө тохсунньуга саас эрдэ ситэр бархатцы сибэккини олордубуппут. Үс ыйы быһа бүөбэйдээн, уу кутан улаатыннаран, кулун тутар 8 күнүгэр ийэлэрбитигэр, эбэлэрбитигэр бэлэхтээн үөрдүбүппүт. Муус устар 27 күнүгэр – Саха Өрөспүүбүлүкэтин күнүнэн – сылын ахсын бөһүөлэкпит тэрилтэлэрин кэрийэн эҕэрдэлиибит, бэйэбит олордубут бархатцы Далее…

Улуу Кыыйыы 80 сыллаах үбүлүөйүн, Өрөспүүбүлүкэ күнүн көрсө, муус устар 25 күнүгэр Н.Е. Мординов-Амма Аччыгыйа аатынан Харбалаахтааҕы үөрэхтээһин холбоһугар “Мин – Өрөспүүбүлүкэ инники кэскилэбин!” диэн тумус  тыллаах Ситиһии күнэ буолан ааста. Сылын аайы ыытыллар сыл бастыҥнарын чиэстиир тэрээһиммит үрдүк таһымҥа ыытылынна. Тэрээһиҥҥэ Тааттатааҕы үөрэх салалтатын салайааччылара Иннокентий Иннокентьевич Дягилев, Татьяна Алексеевна Тютрина кыттыыны ыллылар. И.И. Далее…

Бүгүн муус устар 26 күнүгэр фронтовик поэт, суруналыыс, тылбаасчыт Макар Иванович Кузьмин-Макар Хара төрөөбүтэ 110 сыла. Онон кини туһунан 10 чахчыны кэпсиибит: Саха суруйааччыларыттан Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаланыаҕыттан бүтүөр диэри сылдьыбыт соҕотох Макар Хара буолар. Ленинград блокадатын кэмигэр политругунан, I Белорусскай фроҥҥа взвод хамандыырынан, рота партийнай тэрийээччитинэн сулууспалыыр. Кыайыыны Польшаҕа көрсөр. 1945 сыл бүтүүтэ түөһүгэр Далее…