Биһиги күүспүт - сомоҕолоһууга!

Биһиги күүспүт – сомоҕолоһууга!

“Өрөгөй” спорт комплексын киэҥ уораҕайа доллоһутар дорҕоонунан дуораһыйда, салгыны хамсатар ырыанан ньиргийдэ – ити тыһыынча кэриҥэ киһи, “МОДУН КҮҮС” диэн норуот аахсыйатыгар кыттыһан, күргүөмүнэн ыллаата.

Бу тэрээһин Бүтүн Арассыыйатааҕы хор бэстибээлин чэрчитинэн олунньу 24-25 күннэригэр ыытыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурус өрөгөйдөөх түмүгүн курдук буолла.

Ол курдук, Саха Сирин холбоһуктаах хоругар Уус Алдан, Бүлүү, Хаҥалас, Таатта, Нам, Үөһээ Бүлүү, Мэҥэ Хаҥалас улуустарыттан, Жатайтан, Дьокуускай куорат тэрилтэлэриттэн барыта 36 бөлөх кытынна.

Күргүөмүнэн ырыа күрэҕэ

Хор кэлэктииптэрин көрүү быйылгы күрэҕэ саха дьахталларыттан бастакы хормейстер, РСФСР үтүөлээх артыыһа, САССР норуодунай артыыһа Феврония Баишева төрөөбүтэ 100, Найахы хорун төрүттээбит култуура үтүөлээх үлэһитэ, Үлэ Кыһыл Знамята уордьан кавалера Семен Васильев 95 сылларыгар ананна.

Онон саха муусукатын сайдыытыгар сүҥкэн кылааттаах бу икки ытык киһибитигэр төгүрүк остуоллар Национальнай бибилэтиэкэ историческай саалатыгар тэрилиннилэр.

Ол кэпсэтиилэргэ сэбиэскэй кэмҥэ хор ускуустубата муҥутаан сайда сылдьыбытын, ону сөргүтэр кэм уолдьаспытын, билиҥҥи дьалхааннаах кэмҥэ дьону-норуоту сомоҕолуурга хордары тэрийэр тоҕоостооҕун бэлиэтээтилэр.

Феврония Алексеевнаҕа пааматынньык туруорарга этии киллэрдилэр, оттон Семен Гаврильевич саҕалаабыт дьыалатын эдэр көлүөнэ дьон утумнаахтык салгыырын туһунан киэн тутта биир дойдулаахтара кэпсээтилэр.

Чахчыта да, Найахы нэһилиэгин С.Г. Васильев аатынан норуодунай хора куонкуруска I истиэпэннээх дипломунан наҕараадаланна (сал. Айталы Новоприезжая).

Өссө кинилэри сэргэ Бүлүүтээҕи М.Н. Жирков аатынан Култуура дыбарыаһын иһинэн тэриллибит хомуур хор (сал. Ольга Корякина) уонна Дьокуускай куорат дьахталларын “Вдохновение” камернай хора (сал. Ольга Чемпосова) бастаатылар.

Нам улууһун “Ньургуһун” (сал. Елена Кутукова), “Дуораан” устудьуоннар (сал. Альбина Пилецкая, хормейстер Юлиан Сидоров) уонна Төҥүлү (сал. Галина Варламова) хордара иккистээтилэр.

Үһүс миэстэҕэ Бороҕон хора таҕыста (сал. Иннокентий Готовцев) уонна “Патриотическай ис хоһоонноох ырыаны бастыҥ толоруу” диэн анал аатынан бэлиэтэннэ. Хормейстердара Станислав Луковцев “Бастыҥ концертмейстер” буолла.

“Бастыҥ хормейстер” – Бүлүү хорун салайааччыта Ольга Корякина.

“Хор кута-сүрэ” (“Душа хора”) – Альбина Пилецкая.

Этнотуризмы сайыннарбыт Василий Атласов бу аахсыйаны тэрийбит “Айар кут” түмсүү аатыттан бэйэтэ оҥорбут күпсүүрдээх, кыаһаан дүҥүрдээх, сиксиирдээх нобуорун Таатта аҕам саастаах дьонун хоругар (сал. Карл Христофоров) туттарда.

Манна даҕатан эттэххэ, кыайыылаахтар бириистэрин Үҥкүү тыйаатырын төрүт үстүрүмүөннэри оҥорор уонна чөлүгэр түһэрэр салаата бэлэмнээбит: кырыымпа, күпсүүр, мас хобо, о.д.а., итиэннэ уустар охсубут хомустарын биэртэлээтилэр.

Бу куонкуруһу барытын сүрүннээбит киһинэн СӨ ускуустубаларын үтүөлээх диэйэтэлэ, Бүтүн Арассыыйатааҕы хор уопсастыбатын Саха сиринээҕи салаатын бэрэссэдэтээлэ Татьяна Павлова-Борисова буолар. Оттон дьүүллүүр сүбэ бэрэссэдээтэлинэн СӨ ускуустубаларын үтүөлээх диэйэтэлэ Елена Голикова үлэлээтэ.

Бастыҥнар саас Уһук Илик уокурук түһүмэҕэр күрэхтэһэ барыахтара.

Хор – доҕордоһуу түһүлгэтэ

Италия биллиилээх опернай ырыаһыта Хосе Каррерас этэн турар: «Человек, певший в хоре, уже никогда не будет полностью несчастным”, – диэн. Тоҕо диэтэххэ, хор диэн хас да киһи тыына холбоспут энэргиэтикэтин күүрээнэ, дорҕоонунан ыраастыыр сүдү нэҥир. Бу – түмсүү төлкөтө, сомоҕолоһуу соргута. Көлүөнэлэри ситимниир эйгэ, доҕордоһуу түһүлгэтэ. Сүргэни көтөҕөр күүс, биир сыалга түмэр өрөгөйдөөх түгэн.

Ол иһин балтараа чаас устата олорбокко эрэ 15 ырыаны толорон да баран, ким да сылайан айкалаабата, төттөрүтүн, өссө эрчимирбит курдук буолан, бэйэ-бэйэбитин бу бэртээхэй аахсыйаҕа кыттыбыппытынан эҕэрдэлэстибит уонна тэрийээччилэри хайҕаатыбыт: барыта наһаа чуолкай, лоп бааччы, орун-оннугар. Оннооҕор ырыанньыгар тиийэ толкуйдаабыттар.

Бырайыак ааптара Егор Иванов-Түмэрчин салайар “Айар кут” холбоһугун медиа-бөлөҕө анал саайт арыйан, аахсыйаҕа бэлэмнэнии хаамыытын күннэтэ сырдатан истилэр, онон кыттааччылар “ыраахпыт-чугаспыт” диэбэккэбит, бары биир ситимҥэ сылдьан бэлэмнэннибит.

Егор Валерьевич, маннык хомуур хору тэрийэн, патриотическай ырыалары ньиргиччи ыллатар ыра санаатын 2020 сыллаахха СӨ ускуустубаларын үтүөлээх диэйэтэлэ, С.А. Зверев-Кыыл Уолун аатынан Үҥкүү тыйаатырын иһинэн төрүт үстүрүмүөннэр оркестрын уус-уран салайааччыта Николай Павлович Петров өйөөбүт. Онон хоруона хамсыгын хааччаҕын иннинэ 700 киһини “Арассыыйа – мин устуоруйам” историческай пааркаҕа түмэн, Кыайыы 75 сылынан «Слава тебе, Родина наша!» аахсыйаны ыыппыттар.

Ону барытын видеоҕа устан, медиа-альбом оҥорон, сыыппараҕа көһөрөн үйэтиппиттэр. Бу сырыыга өрөспүүбүлүкэ туох баар хор уонна үҥкүү кэлэктииптэрин барыларын биир саайка түмэр соруктаахтар.

Николай Павловичтаах быйыл Кыайыы 80 сылынан 800 киһини кытыннарар былааннара аһара туолла. Ол курдук, хор 36, үҥкүү 20-чэ кэлэктиибин таһынан, Үҥкүү тыйаатырын, Оҕо дыбарыаһын, Мэҥэ Хаҥалас оркестрдарын эптэххэ, бука, тыһыынчаттан тахса буолуо.

Итиччэ элбэх киһини чулуу дирижер Николай Петров холкутук салайарын, тыыннаах доҕуһуолу, айыллыбыт хоһоону, суруллубут матыыбы уонна дьон куолаһын тэҥинэн дьүөрэлии тутар сатабылын, ырыа хас биирдии дорҕоонун истэр ураты дьоҕурун, мусукаан быһыытынан идэтийбит таһымын, киһи быһыытынан үрдүк култууратын, киэҥ билиитин, ол быыһыгар дьээбэлэнэн сэргэхситэрин, тэрийэр уопутун, дьэ, сөхтүбүт.

Солистарынан Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатырын артыыстара Александр Емельянов, Григорий Петров, Екатерина Захарова, Петр Бучугасов буоллулар. Уонна хаһан биһиги маннык улахан ырыаһыттары кытта оркестр доҕуһуолугар дирижердаах ыллыахпытый? Оннук дьоллоох түгэни бэлэхтээбит “Сила в единстве -Модун күүс” аахсыйа, чахчы да, барыбытын дуоһутта.

Репертуарбыт “Священная война”, “Мин мантан сэриигэ барбытым”, “Смуглянка”, “Тыыннаахтар умнубат сыллара”, “Катюша”, “Ехал из Берлина” “Прощание славянки” курдук аатырбыт байыаннай ырыалартан таҥыллан оҥоһуллубут.

Ааспыт сылга олохтон туораабыт поэт куттаах фермер Данил Афанасьев-Талба “Киэн тутун” ырыатын биир дойдулаахтара чычымахтар солиһы кытта тэҥҥэ ылластылар.

Бу хомуур хорга кыттыбыт Станислав Луковцев поэт Иннокентий Артамонов Япония сэриитин туһунан “Сырдык үөрүү” диэн ырыатын дьон сэргии иһиттэ. Оркестровкатын Николай Петров бэйэтэ оҥорбут.

Аны, улахан экраҥҥа ырыалар тыллара тахса турар буолан, көрөөччүлэр тэҥҥэ ыллаһа олорбуттара кэрэхсэбиллээх.

Аны сылын аайы ыытыллыаҕа

“Идэтийбит уонна хаһан да сыанаҕа тахсыбатах”, “оҕо уонна оҕонньор”, “саха уонна нуучча”, “соҕотох уонна бөлөх”, “куорат уонна дэриэбинэ” диэн арахсыбакка, баҕалаах бары кыттар аахсыйатын култуура министиэристибэтэ биһирээбит уонна сылын аайы ыытылларын өйүүрүн биллэрбит.

Ол эрээри быйыл үрдүкү салалтаттан бачча улахан хору көрө, дьон үөрүүтүн үллэстэ, норуот түмсүүтүн эҕэрдэлии кэлбэтилэр. Эһиил хайаан да сылдьыахтарын наада. Аны туран, көрөөччү олох аҕыйах этэ. Саатар, “Триумф” бэйэтэ да киэҥэ, олорор сидиэнньэтэ элбэҕэ. Эһиил ону барытын үөрэнээччилэринэн уонна устудьуоннарынан толоруо этилэр: патриотическай иитиигэ туһалаах дьаһал буолуо этэ. Уонна кэлэр өттүгэр “Саха” НКИХ ханаалынан быһа көрдөрөллөрүн ситиһэллэрэ буоллар.

Быйыл нэһилиэнньэни тардаары, уустар быыстапкаларын туруордулар. Кэлбит дьон бары салама баайан, бары биир сомоҕо буоларбытын кэрэһилээтилэр. Ону бу хамсааһыны өйүүр “Арассыыйа – мин устуоруйам” историческай паарка дириэктэрэ Дмитрий Соловьевка үөрүүлээх быһыыга туттардылар.

Норуоттан тахсыбыт идиэйэ, биир санаалаахтарын өйөбүллэринэн сайдан, олоххо киэҥ далааһыннаахтык киирэн, тыһыынчанан киһини ырыа тула түмтэ, бары Кыайыыны, эйэлээх олоҕу, норуоттар доҕордоһуулара олохтонорун күүтэрбитин бигэргэттэ. Бу тэрээһинтэн киирбит үп билигин байыаннай дьайыыга сылдьар байыастарбытыгар барыаҕа. Онон, кырдьыга да, биһиги күүспүт – сомоҕолоһууга!