1 месяц назад 1315
Бэһис щепкиннэргэ бэртээхэй бэлэх
”Мин аатым Таптал” киинэҕэ сырыттым. Режиссёр Валентин Макаров устубут аныгы олох туһунан кэмиэдьийэтэ.
Кэмиэдьийэ наһаа уустук жанр диэн, бэл, улахан режиссердар билинэллэр. Өссө ордук уустук биһиэхэ, сахаларга, тыйыс айылҕаҕа олорор хоту дьоҥҥо. Атын итии сиргэ олорор омуктар курдук аһыллан быстыбаппыт, дьиппиэммит. Оннугун оннук да, биһиги да эмиэ иэйэр куттаах, таптыыр сүрэхтээх, күлэр- үөрэр дьоҕурдаах буоллахпыт. Ол да иһин баччааҥҥа диэри буккураһан, ыал буолан, дьиэ-уот тэринэн, оҕо-уруу төрөтөн кэллэхпит.
Бу киинэҕэ сүрүн дьоруойу Любаны П.Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырын биир кэрэчээн артыыската Татьяна Легантьева оонньуур.
Татьянаны мин «Наара суох» кэмиэдьийэҕэ көрөн сөхпүттээхпин. Онно оонньуур персонажтар биир-биир араастаан туттан-хаптан киирэллэр, Эппиккэ дылы, ким төһө талааннааҕынан импровизациялыыр. Ураанай ойуун (Петр Баснаев) атаҕын ахчаччы туттан хааман түөрэҥниир. Кыыһа (Лена Маркова) эмиэ үкчү оннук хаамар. Көрүөххэ наһаа күлүүлээх этэ. Айаал Аммосов, сирэй-харах, дьүһүн-бодо оҕонньор буолан, саалаҕа олорор кэрэ кыыһы ыйар: «Ити кыыс миигиттэн оҕолонуоҕа», – диир. Эдэркээн кыыс барахсаны симитиннэрэн. Онтон Татьяна Легантьева киирдэ. Сиртэн-буортан тэйбиттии, чэпчэки-чэпчэкитик хамсанан, үөрэн-көтөн мичилийэн. Уонна… нууччалаатахха, ”глубоко беременная”. Иһин үтэ сылдьан, өссө киһиҥ тэбэнэттик туттан оонньоһор курдуга, “кокетничайдыыра” көрүдьүөстүк көстөрө. Көннөрү да киириигэ артыыс, бэйэтиттэн ситэрэн, сырыы аайы атыннык импровизациялаан, араас кыраасканан ойуулуура – көрөөччүнү күллэрэр, сэргэхситэр, кэмиэдьийэ хатыламматтык сайдан иһэригэр төрүөт буолар. Ол да иһин, баҕар, «Наара суох» инньэ 60 сыллартан сыанаттан түспэккэ, өрүү толору сааланы мунньан эрдэҕэ.
Татьяна Легантьева – олох тыга сылдьар энэргиэтикэлээх, темпераменнаах талааннаах артыыс.
1987 с. быһыылааҕа, Дьокуускайга Култуура уонна ускуустуба күннэрэ буолбуттара. Онно Сэбиэскэй Сойуус араас муннуктарыттан, киин сирдэртэн биллиилээх айар үлэһиттэр, артыыстар, суруйааччылар бөҕө кэлбиттэрэ. Дьокуускай куорат олохтоохторо, ыалдьыттара норуоттар доҕордоһуулара, чахчы, сүдү күүс буоларын билбиппит. Онно университет саалатыгар аатырбыт артыыс Евгений Матвеевы кытта көрсүһүүгэ сылдьыбытым. Кини оонньообут «Любовь земная», «Судьба», «Поднятая целина» уо.д.а. киинэлэрин көрбүт, биһирээбит аҕай дьон олох тыыммакка көрө олорбуппут.
Е.Матвеевтан оҕолорун туһунан ыйытыыга: «Дочка захотела стать артисткой, но она в маму пошла, очень спокойная, темперамента нет, из нее не вышла бы хорошей актрисы», – диэбитин соһуйа истибитим. Биһиги эбиппит буоллар: «Мин оҕом саары чаккылаах», – диэхпит этэ уонна талкайдыы сатаан муҥнаныа этибит. Кыыһын артыыс буолбакка, үчүгэй филолог буолбутун үөрэ кэпсээбитэ. Онно өйдөөбүтүм – артыыска темперамент улахан суолталааҕын. Дьэ, ол этэр темпераменнара Татьяна Легантьеваҕа баар аҕай. Киинэҕэ ону бэркэ туһанна. Уһуннук толкуйдуу барбакка, атах да сыгынньах дьылҕатын диэки сүүрбүтүнэн барар. Бэйэтэ да ис иһиттэн сырдаан мичилийэн сүрдээх.
Татьяна оҕото Эрхан Макаров кыра сылдьан Е.Неймохов «Сайсары күөлгэ түбэлтэ» испэктээккэ түннүгүнэн массыынаны уруһуйдуур оҕону оонньообута. Билигин улаатан, Петербург куоракка Арассыыйа Жуков уордьаннаах Национальнай гвардиятын сэриилэрин байыаннай үнүстүүтүн устудьуона эбит. Кыыһа Анюта Макарова эмиэ онно Норуот хаһаайыстыбатын уонна судаарыстыбаннай сулууспа академиятыгар үөрэнэр. Артыыстар оҕолоро олох атын идэлэри талбыттар эбит.
Ильяна Павлова эмиэ биир талааннаах артыыска. Киинэҕэ билбэтим ээ. Имиллэҥнээн имигэһэ, быһыыта-таһаата мааны.
Уруккаттан да чаҕылхайдык оонньооччу. Бу да сырыыга оннук. “Гибкий стан, ослепительная улыбка” диэбит курдук. Хамаандатыгар оскуолаҕа бииргэ үөрэммит кылааһынньыгым Пана Степанов (кинилэр дьиэ кэргэннэрин туһунан манна https://blogi.nlrs.ru/93902/123401 баар) оҕото Лиза Газизова бэйэтин бэйэтэ оонньуур. Үөлээннээҕим оҕото биллэр киһи буолбутуттан үөрэбин эрэ.
Хамаанда бары да хатыламмат лиичинэстэр.
Ордук баттах кырыйар парикмахер уолу (Дмитрий Баишев) сөбүлээтим. Атын баҕайытык туттан-хаптан, манернайынан киһини күллэрэр. Улахан тугу да гыммат ээ, көннөрү көрүҥүнэн, көрүүтүнэн, хамсанарынан киһи болҕомтотун тардар. Чахчы, кэмиэдьийэ артыыһа.
Татьяна Легантьева хаарыан уһун баттаҕын харса суох дьиҥнээхтик быстаран кэбиһэр. Мин буоллар, уһун суһуохпун харыһыйыам этэ. “Искусство требует жертв” диэн итини этэн эрдэхтэрэ.
Александр Борисов үчүгэй бөҕө. Кыыс оҕо сүрэҕин тутуох кыраһаапчык, көрүҥ мааны.
Биир сүрүн дьоруой – Федот Львов. Кини мин кэргэним Егор Неймохов сценарийынан «Ильмень үрдүнэн туруйалар» киинэҕэ оонньообута, саха саллаатын хараактарын үчүгэй өрүтүн иҥэриммит уобараһы арыйбыта. Ньиэмэстэри кытта соҕотох хаалан киирсэр этэ. Куотан, саһан хаалбакка, өлбүт доҕотторун туһугар иэстэһэр. Итинник хорсун быһыыны билигин саха оҕолоро барахсаттар СВО-ҕа көрдөрөллөр.
Бу киинэҕэ кыыс ийэтэ – Маргарита Борисова. Уопуттаах артыыска кыратык да көһүннэр, киһи өйүгэр хатанар гына оонньуур.
Кыыс дьиэ кэргэнэ, бары биир хамаанда курдук, кыыстарын туһугар ыалдьаллар. Киэһэ аайы күрэҕи көрөллөр. Манна саҥаһын билигин «Уот Дьулустааҥҥа» чаҕылхайдык оонньоон биллэр артыыс Екатерина Семенова оонньуур эбит. Оо дьэ, саҥата суох оруолу биэрбиттэрэ кыһыылаах. Саатар, биир кыра репликаны эппитэ буоллар, төһөлөөх үөрүө этибитий?! Кэргэнэ (Дьулус Семенов): «Хотоммор таҕыстым», – дииригэр, кини: «Мин эмиэ», – диэбитэ дуу, биитэр: «Тахсыма, көрүөххэ», -диэбитэ эбитэ буоллар дуу, төһө эрэ дьон сэргэхсийиэ этэ. Талааннаах артыыска ол да репликаны чаҕылхайдык, туох эрэ кыраасканы эбэн этиэ эбитэ буолуо. Көрөөччү да: «Ээ, били хотун Ылдьаана», – дии түһүө этэ. Киинэ Екатерина “сулустаах чааһын” иннинэ уһулуннаҕа дии…
Кыыс эдьиийэ (Анна Флегонтова), күтүөтэ (Геннадий Турантаев) наһаа үчүгэйдик балтыларыгар сыһыаннаһаллара – ил-эйэ дьиэ кэргэн тулхадыйбат тулааһына буоларын бигэргэтэр курдуктар.
Бу киинэҕэ араас көрөөччү, ыалдьааччы киэһэ аайы тэлэбиисэри, күрэҕи көрөллөр. Онно Нерюнгри тыйаатырын артыыһа Николай Пономарев, кэргэниттэн куттана-куттана, тэлэбиисэри көрөр. Сырыы аайы араастаан туттан, дьыбааҥҥа олорор. Пономарев ”Хируурдар” сэрийээлгэ уола хаан карьерист уобараһын олох чаҕылхайдык айбыта. Билигин ”подкаблучник” оруолун эмиэ итэҕэтиилээхтик оонньоото.
Манна даҕатан, биллиилээх артыыс Ефим Степановы ахтар тоҕоостоох. Өр кэмҥэ харчы суох буолан, Москубаҕа Щепкин училищетыгар набор буолбатаҕа. Ол иһин артыыс маастарыстыбатыгар оҕолору кини манна бэлэмнээбитэ.
Киниэхэ уһуйуллан, Иннокентий Луковцев, Айаал Аммосов, Николай Пономарев, киинэбит режиссёра Валентин Макаров уо.д.а. артыыстар түөрт тыйаатырбытыгар ситиһиилээхтик үлэлии сылдьаллар. Аатырбыт режиссёрбут Сергей Потапов эмиэ Ефим Николаевичка үөрэммитэ, онтон Марк Захаровка уһуйуллубута.
Сахалар бэйэбит биэриилэрбитин наһаа сөбүлээн көрөбүт. Ол кэмҥэ тугу барытын быраҕан, экраны өрө мыҥаан олорорбут баар суол. «Саха» НКИХ үлэһиттэрэ барахсаттар бииртэн биир сэргэх биэриилэри оҥорон абырыыллар, сэргэхситэллэр.
Киинэни туруорааччы режиссёр Валентин Макаров Татьяна Легантьевалаах устуудьуйалара Щепкини бүтэрбиттэрэ 20 сыллаах үбүлүөйүгэр анаан, Щепкиҥҥэ үөрэммит оҕолору оонньотон устан, бэлэх оҥорбут эбит. Дьэ, дьоһуннаах бэлэх диэтэҕиҥ.
Мария Неймохова
15.02.2025 с.
Хаартыскалар киинэ каадырыттан, Надежда Коротова, интэриниэт аһаҕас ситимиттэн
