5 месяцев назад 472
Үбүлүөйдээх ыһыах үөрүүтэ
Улуу Кыайыы 80 сылыгар уонна норуодунай суруйааччы Егор Неймохов төрөөбүтэ 75 сылыгар анаммыт Үрүҥ тунах ыһыах бу дьыл бэс ыйын 19 күнүгэр кини төрөөбүт-үөскээбит Томпо улууһун Мэҥэ Алданыгар буолла.
Сайыммыт барахсан хоту дойду сайынын араас көстүүлэрин көрдөрдө. Манна сөрүүн күн, былыт да, тыал да, илгэлээх ардах да, арылыйар күммүт чаҕылыччы да тыган, итийэн-куйааһыран ылла.
Ыһыахпыт саха тэлэбиидэнньэтин көмүс куолаһа, биллиилээх диктор, Мэҥэ Алдантан төрүттээх Эдуард Рудых: «Истиҥ! Болҕойуҥ! Саҥарар Саха Өрөспүүбүлүкэтэ, Томпо оройуона, Мэҥэ Алдан сэлиэнньэтэ, Ыстаараһа Өтөҕө ытык сир – киин түһүлгэ!» – диэн өрө күүрүүлээх этиититтэн саҕаланна. Улахан тэрээһиннэргэ истэ үөрэммит куоласпыт олох ураты үөрүүлээх турукка киллэрэр.
Ыһыах сэлэлээн хаамыыттан саҕаланар. Маҥнай улуус, нэһилиэк салалтата, ыҥырыылаах ыалдьыттар парааттаан киирэллэр:
«Томпо оройуона» МТ баһылыгын эбээһинэһин толорооччу Кривошапкин Степан Александрович, Мэҥэ Алдан нэһилиэгин баһылыга Комиссаров Юрий Юрьевич.
Егор Петрович Неймохов огдообото Мария Петровна Неймохова. Уола – Михаил Егорович кэргэнэ Мария Кирилловналыын.
СӨ үөрэҕириитин туйгуна, Арассыыйа суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ – Елена Кимовна Винокурова. «Тэтим-Саха» араадьыйа дириэктэрэ Николай Гаврильевич Бястинов. Оройуоннааҕы култуура сайдыытын уонна норуот айымньытын киинин салайааччыта Ирина Михайловна Бодруг. Саха Сирин үтүөлээх оһуокайдьыта Каджана Николаевна Евсеева.
Суруйааччылар Пинигина Валентина Владимировна-Арылы,Филатова Лена Афанасьевна-Сыгыйык, Иванова Акулина Михайловна-Бээрийэ кыыһа Хотойук Айгыына, Колмогорова Акулина Павловна, Бурнашов Николай Николаевич-Куола Уола.
Удьуорунан учуутал Николаевтар дьиэ кэргэн : Александр Степанович – РФ үтүөлээх учуутала, Томпо оройуонун бочуоттаах гражданина, Полина Степановна – педагогическай үлэ бэтэрээнэ, СӨ үөрэҕэриитин туйгуна, Акулина Степановна – СӨ үөрэҕэриитин туйгуна, Иустинова Альбина Степановна – РФ профессиональнай үөрэҕэриитин бочуоттаах үлэһитэ, СӨ үөрэҕэриитин үтүөлээх үлэһитэ, Чурапчы улууһун бочуоттаах гражданина.
Ыҥырыылаах ыалдьыттар кэннилэриттэн нэһилиэк түөлбэлэрэ парааттаатылар.
АЛГЫС
«Кыталыктар – айыы көтөрдөрө» диэн дьүһүйүүгэ кыргыттар кынаттарынан сапсынан киирэн үҥкүүлээтилэр.
Түптэлэри уолаттар уматаллар, Далбар Хотуттар дэйбиирдэринэн арчылыыллар, алгыыллар.
Тоҕус уол, сэттэ кыыс арыалдьыттаах Алгысчыт тахсар. Тыал күүһэ бэрт, ону, хата, уолаттар холумтаны тула туран хаххалаан, уоппут умайар. Бары сүһүөхпүтүгэр туран алгыстанабыт.
«Кымыс үрдүн охторуу» сиэрэ-туома оҥоһулунна. Бастаан чороонноох үҥкүү, онтон Үрүҥ Уолан уонна Туйаарыма Куо Алгысчыкка кымыстаах чороону туттараллар. Алгысчыт дэйбииринэн чороону эргитэн баран, Аҕа баһылык Ю.Ю. Комиссаровка биэрэр.
Аҕа баһылык 4 сиргэ кымыһы кутар уонна үөһэ тутан баран үстэ «Уруй!» диир, норуот «Айхал!» диэн хардарар. Ол кэннэ Аҕа баһылык кымыһы иһэр. Далбар Хотуттар ыалдьыттары кымыһынан күндүлүүллэр.
Үрүҥ тунах ыһыах үтүө бэлиэтин – Ытык Дуоҕаны – Ньургун Боотур Егор Неймохов кыра уолугар Михаилга, оттон Михаил Мэҥэ Алдан нэhилиэгин Аҕа баһылыга Юрий Юрьевич Комиссаровка туттарар.
“Ил-эйэ тыына барыбытын сырдатыа, алтыһыыттан астыныахпыт, көрсүһүүттэн үөрүөхпүт, түмсүүлээх буолартан, тирэхпит чиҥиэ”, – диир ыытааччы.
Дьэ, ол кэннэ эҕэрдэлэр, наҕараада туттарыыта саҕаланар. Томпо оройуонун баһылыгын эбээһинэһин толорооччу, мэҥэ алданнар бэйэлэрин уоллара Степан Александрович Кривошапкин, оройуоннааҕы дьокутааттар сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлэ, Егор Неймохов биир саамай сөбүлүүр учууталын уола Михаил Александрович Неустроев, СӨ суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, СӨ култууратын туйгуна Елена Афанасьевна Филатова-Сыгыйык уонна мин тахсан эҕэрдэ тыл эттибит.
«СИТИМ БЫСТЫБАТ, УТУМ САЛҔАНАР»
Дойдубут чиэһин көмүскүү сылдьар байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар уонна Улуу Кыайыыны уһансыбыт аҕаларбыт, эһээлэрбит хорсун быһыыларыгар сүгүрүйэн туран, 2025 сылы РФ Президенэ Владимир Путин Аҕа дойдуну, СӨ Ил Дархана Айсен Николаев Ийэ дойдуну көмүскээччилэр сылларынан биллэрбиттэрэ.
Ол 1941 сыл сайына. Экраҥҥа “Саҥа олох”, “Сырдаабыт”, “Дабаччыма” холкуостарын сэрии иннинээҕи хаартыскалара көстөр: эйэлээх олох, күргүөмнээх үлэ, сахалыы таҥастаах дьон оһуохайдыылар.
Эмискэ түрүлүөн сигнала тыаһыыр. Норуот долгуйар. Матасыыкылга свастикалаах былааҕы туппутунан фашистар, кинилэри тилэх баттаһа, хара таҥаһы туппутунан, оҕолор сүүрэн киирэллэр. Норуоту тула эргийэллэр. Ити хара суор курдук – сэрии буолбутун көрдөрөр символ.
Диктор: “Бэс ыйын 22 күнэ. Бу күн күүтүллүбэтэх алдьархай дойду үрдүнэн ааҥнаабыта. Суостаах-суодаллаах “сэрии” диэн тылтан дьон олоҕо, дойдубут дьылҕата быhаарыллар ыарахан кэмнэрэ бүрүүкээбиттэрэ. Саха ньургун уолаттара Ийэ дойдуну көмүскүүр ытык иэстэрин, булгуруйбат аналларын толоро, алаас-алаас аайыттан ыҥырыллан, ыҥыыр аттарын миинэн, кэргэннэрин, аймахтарын кытта быраhаайдаhан, кый ыраах, илин-арҕаа өлөр-тиллэр охсуhууга, хабыр хапсыhыыга аттаммыттара”.
Мэнэ Алдан нэһилиэгэр олорбут, үлэлээбит 112 бэтэрээн баар. Кыһыл Аармыйаҕа биһиги нэһилиэктэн 91 буойун ыҥырыллан барбыт.
Норуот суордары төгүрүйэр. Суордар хара плащтарын эргитэн, маҥан буола түһэллэр. Ол маҥан плащтаах оҕолор, колоннанан туран, Ильмень күөлгэ хайыһардыыллар. Саллааттар сүүрэллэр, сэриилэһэллэр. Плащтарын өрө көтөҕөн, маҥан муус буолаллар.
Олунньу 23 күнэ – саха норуотугар ураты хомолтолоох, харах уулаах күн. 1943 сыллаахха бу күн саха үгүс ньургун буойуна, Ильмень күөл алдьархайдаах кыргыһыытыгар суорума суолламмыттара, сырдык тыыннара быстан, Ильмень күөл түгэҕэр үйэ саас тухары хаалбыттара…
“Журавли” муусуката тыаһыыр, оҕолор уонна саллааттар, туруйалар курдук, ытаһалыы туруналлар, көтөн тахсан бараллар. Онтон экраҥҥа Кыайыы өрөгөйө хартыына көстөр. Левитан куолаһа иһиллэр. «День Победы» иһиллэр, норуот үөрэр, эҕэрдэлэһэр.
Оҕолор Мэҥэ Алдантан бэтэрээннэр мэтириэттэрин өрө тутан, өлбөт мэҥэ пуолка буолан киирэллэр.
Ол кэнниттэн норуодунай суруйааччы Егор Неймохов олоҕуттан дьүһүйүүнү көрдөрдүлэр. Сыана икки өттүнэн «Полярная звезда» уордьан уонна Ильмеҥҥэ турбут пааматынньык ойуулара, макыаттара тураллар.
Оҕолор төттөрү сүүрэн тахсаллар. Экраҥҥа 1950 сыыппара көстөр. Куба хаһыытыыр. Аан Алахчын Хотун оҕону (Филатов Айсиэн) сиэтэн тахсар. Кэпсэнэр бириэмэтигэр түһүлгэҕэ Алдан, Амма уонна хатыҥ чараҥ, сибэккилэр, лыахтар, хомурдуостар киирэллэр.
Айсиэн лыахтары эккирэтэ сүүрэ оонньуур. Ол кэннэ кубаны көрөн сөҕөр, астынар уонна тиийэн таарыйар:
Барыбыт уйабыт
Маанылаах Мэҥэбит
Байылыат олоҕу
Айарга анаммыт…
Биhиги Мэҥэбит
Бэрт дьоҕус бѳhүѳлэк.
Чараҥын иhигэр
Дьэдьэни үргүүллэр
Биэрэгин үрдүгэр
Сардааналар үүнэллэр…
Хатыҥ чараҥ алардаах, дьэдьэн уга киэргэллээх, отон уга оhуордаах, дьоhун мааны дьонноох, былыргы Байаҕантай улууhун биир ытык сиригэр – Мэҥэ Алдан нэһилиэгин томтойор туонатыгар – 1950 сыл кулун тутар 30 күнүгэр холкуостаах Петр Михайлович, Татьяна Семеновна Неймоховтарга уол оҕо төрөөбүтэ. Сэттэ уол төрөөбүтүттэн соҕотох кинии тыыннаах хаалбыта. Егор Петрович икки эдьиийдээх, икки балтылаах этэ.
Маҥнай Мэҥэ Алдан начаалынай, онтон Кириэс Халдьаайы орто оскуолаларыгар үөрэммитэ. Аҕата Петр Михайлович Неймохов бөһүөлэк ытыктанар киһитэ, биллиилээх оҕуруотчут, “Үлэ Кыһыл Знамята” уордьан кавалера.
Сопхуоска сайын ахсын оҕолор биригээдэлэрэ оҕуруот аһын үүннэрэллэр. Мэҥэ Алдан оҕолоро бары кэриэтэ 60-70-с сылларга Петр Михайлович үлэнэн оскуолатын ааспыттара. Оччолортон помидору, оҕурсууну, хаппыыстаны үүннэрэллэр.
1962 сыллааҕы агитационнай лииһи тутан олоробун, «Гектартан 321,5 центнер помидору ыларга» диэн оҕуруотчут Петр Михайлович Неймохов хаартыскалаах ыҥырыыта бэчээттэммит. Итинник үүнүүнү ылыы Петр Михайлович педагог быһыытынан талаанынан уонна оҕолор күүстээх үлэлэринэн ситиһиллэрэ. Оҕолору үлэҕэ уһуйууга ураты оонньуу киэбин туттубут.
Үчүгэй да кэмнэр этэ. Оҕолор дэриэбинэ устун күөх сирэмҥэ сүүрэн-көтөн оонньууллара.
Диктор Неймохов Е.П. үөрэҕи бүтэрбитин туһунан СГУ бирикээһин ааҕар. Түһүлгэҕэ пааралар вальс үҥкүүлүүллэр
Биһиги бары олохпутугар
Өрүү күндү буолаллар
Эдэр сааспыт сыллара
Таптал кэрэ иэйиитэ
Үөһэттэн айыллыбыт ыйаах ыйанан, орто дойду дьоно ыал буолан, алаһа дьиэ тэринэн, оҕо-уруу төрөтөн, норуоту сайыннаран кэлэн барар ытык иэһи толорон, 1976 сыллаахха Егор Петрович Неймохов уонна Мария Петровна Багынанова бэйэ-бэйэлэрин сүрэхтэринэн сөбүлэһэн, харахтарынан хайҕаһан, биир сыалайга ситимнэһэн, олохторун тухары бииргэ туох баар ыарахаттары сарыннарыгар сүгэн, үөрүүлэрин тэҥҥэ үллэстэн, ыал буолбуттара.
1977 сыллаахха түөрэх түһэрэн, Петяны – ветеринар үөрэҕин баһылаабыт, 3 сиэн бэлэхтээбит маннайгы уолларын – күн сиригэр көрдөрбүттэрэ. 1979 сыллаахха аҕатын аатын сүкпүт Егору – лингвист идэтин баһылаабыт, үтүөкэн 3 оҕону күн сиригэр көрдөрбүт орто уолу – оҕоломмуттара. Ол кэннэ 9 сыл балыс кыра уоллара Михаил күн сирин көрөн, 2 оҕолоох ыал амарах аҕата буолан, алаһа дьиэ туттан олорор.
Үҥкүү бүтэр. Үҥкүүһүттэр оонньоһо-оонньоһо тахсан бараллар. Егор Петрович түһүлгэҕэ хаалар.
Ойуу туппут оҕолор Е.П. Неймохов аттынан ааһаллар, кини онно тугу эрэ бэлиэтиир, суруйар курдук хамнанар. Ойуулар миэстэлэригэр тоҕустуу устуука буолан холбоһоллор. Онтулара Е.Неймохов «Эр киһи уонна дьахтар», «Ильмень үрдүнэн туруйалар» кинигэлэрин таһа буолан хаалаллар.
Ол кэннэ Егор Петрович биографиятын кэпсиир кэрчиктэр дьүһүйүү саҕаланар: «Эдэр коммунист» хаһыакка кэрэспэдьиэнинэн, «Хотугу сулус» сурунаалга редактор солбуйааччытынан үлэлиир. Бу кэмҥэ 1978-1980 сс. «Хотугу Сулуска» «Хапсыһыы» сэһэнэ бэчээттэнэр уонна 1980 с. «Кыһыл көмүс бөрүө» ааты ылар.
1984 с. «Хапсыһыы» сэһэн иһин Саха Сирин хомсомуолун лауреатын аата иҥэриллэр.
1986 с. «Көтүү» диэн сэһэнэ бэчээттэнэр.
1988 с. «Сайсары күөлгэ түбэлтэ» сэһэн. Бу иһин Саха Сирин Ис дьыала министиэристибэтин Ф.Э. Дзержинскэй аатынан бириэмийэтэ ананар.
2000 с. СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ аат иҥэриллэр. «Таптал түөрт кэмэ» кинигэтэ бэчээттэнэр.
2002 с. «Хара Мааска» сценарийа сурулар, киинэ буолан тахсар. Арассыыйаҕа бастыҥ детективнэй киинэлэргэ 6 иһигэр киирэр, номинант буолар.
2004 с. «Ильмень үрдүнэн туруйалар» сценарийыынан уус-уран киинэ уһуллар, П.А.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбыннай бириэмийэ ананар.
2005 с. «Быһах биитинэн» кинигэтэ тахсар.
2010 с. «Дьахтар уонна эр киһи» кинигэ суруйааччы 60 сылыгар анаан күн сирин көрөр.
Дьүһүйүү кыттыылаахтара Кэтэриис (“Аҕалаах оҕо кэпсэтиилэрэ”), Ф.М. Охлопков (“Россия Улуу снайпера”), Е.П. Неймохов (“Дьиэм таһыгар тураммын”) монологтарын ааҕан иһитиннэрэллэр.
Санкт-Петербурга Саха Сирин бастайааннай бэрэстэбиилистибэтигэр сүбэһитинэн үлэлии сылдьан, Ильмень күөлгэ Кыайыы 55 сылынан пааматынньык тутуллуутугар постпредство салайааччыта Леонид Торговкины кытта Егор Петрович Великэй Новгородынан, Старай Руссанан элбэхтэ сүүрбүттэрэ-көппүттэрэ.
2000 с. ыам ыйын 19 күнүгэр пааматынньык үөрүүлээх аһыллыытыгар Дьокуускайтан бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы М.В. Мучин салалтатынан дэлэгээссийэ кэлбитэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтэ маннык улахан мэҥэ бэлиэни туттарбытын олохтоохтор сөҕө көрбүттэрэ.
Кинилэр эн килэҥ муускар
Ол өрдөөҕү өлөр кыланыылара,
Кинилэр өстөөххө абарбыт,
Кыайыыны ыҥырбыт хаһыылара
Үйэлэр үрдүнэн иһиллэ тураллар.
Мин бардым –
Аһыылаах дьоннорум чиэһигэр,
Хоһооммунан манна венок быраҕан,
Үйэлээх пааматынньык туруоран!!!
Егор Неймохов СӨ Бэрэсидьиэнин наҕараадаҕа хамыыһыйатын эппиэттиир сэкирэтээринэн үлэлии сылдьан, М.Е. Николаев сорудаҕынан Лидия Иннокентьевна Платоновалыын СӨ «Полярная звезда» уордьанын, СӨ бочуоттаах гражданинын балаһыанньаларын оҥорсубута. Уруккуттан баар Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэҕэ эбии атын салааларынан хас да Судаарыстыбаннай бириэмийэлэри уонна да атын саҥа кэм наҕараадаларын олохтуурга уонна наҕараадаҕа түhэрии чопчуламмыт бэрээдэгин оҥорорго үлэлэспиттэрэ.
Кини Саха Сиригэр уус-уран киинэ жанра сайдыытыгар киллэрбит кылаата сүҥкэн. Сахаларга аан бастаан толору кээмэйдээх «Хара Мааска», «Ильмень үрдүнэн туруйалар» уус-уран киинэлэр уhуллубуттара.
Егор Неймоховы биллиилээх кириитиктэр, литературоведтар, суруйааччылар «новатор-суруйааччы», «бөлүһүөк-суруйааччы», «психолог-суруйааччы», «чинчийээччи-суруйааччы», «энциклопедист-суруйааччы», «уран тыл маастара», «историческай жанр суруйааччыта», «киносценарист–суруйааччы», «уопсастыбанньык-суруйааччы» диэн дорҕоонноохтук ааттаабыттара.
Саха норуодунай суруйааччыта Егор Неймохов «Ханнык да хабараан хапсыһыыга, хайдах да кутталлаах балаһыанньаҕа түбэстэххэ, санааҕытын түһэрбэккэ өрөйөн-чөрөйөн иһиҥ, тумуу да киирбэт туйгун доруобуйаланыҥ диэн алҕыыбын!» эппит тыллара тапталлаах сахатын норуотугар күүс-уох эбэн, этэҥҥэ үлэлии-хамсыы сылдьалларыгар, чэгиэн туруктаах, дьоллоох буолалларыгар угуйар.
Экраҥҥа хаартыската тахсар, бары бокулуоннууллар уонна бука бары тоҕуоруһан туран, Егор Петровичка анаммыт, самаан сайын аатыгар, тунал ыһыах түһүлгэтигэр күн үҥкүүтүттэн күүс-уох ыла оһуохайдаан ойдубут, эһиэкэйдээн тэйдибит. Оһуохайы ыҥырыылаах ыалдьыт, СӨ суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, Саха Сирин Үтүөлээх оһуокайдьыта Евсеева Каджана Николаевна тардан кэбистэ. Үтүөлээх үтүөлээх курдук, куолаһа чөллөркөйө, тыла-өһө урана түһүлгэ дьонун үөһэ-үөһэ көтүттэ.
Айылҕабыт барахсан үөрүүлээх тэрээһин кэмигэр ардаабакка туран баран, оһуохай кэмигэр илгэлээх ардаҕынан кутта, үтүө сайын буолуоҕун, суруйааччы Егор Неймохов сырдык аата, айымньылара үйэлэргэ умнуллубакка ааттана туруоҕун түстээтэ.
Ыһыах ыһыах курдук, араас спортивнай күрэхтэр буоллулар: хапсаҕай, мас тардыһыыта, оҕунан, буулдьанан ытыы. Манна даҕатан эттэххэ, ыалдьыппыт Иванова Акулина Михайловна-Бээрийэ кыыһа Хотойук Айгыына ох саа аҕалан күрэх тэрийдэ.
Хапсаҕайга 75 киилэҕэ диэри ыйааһыннаахтарга муҥутуур кыайыылааҕынан Ефим Протопопов буолла. 75 киилэттэн үѳһэлэргэ Чернов Егор бастаата. Мас тардыһыытыгар 75 киилэҕэ диэри – Айсен Заровняев, 75 киилэттэн үѳһэ –Ильдар Колодезников.
Салгын саатынан ытыы күрэҕэр эр дьоҥҥо: I м – Евгений Колодезников; II м – Станислав Дьяконов, III м – Егор Чириков.
Дьахталларга: I м – Туяра Захарова, II м – Милена Захарова, III – Саргылана Попова.
Тѳрүт оҕунан ытыыга эр дьоҥҥо: I м – Егор Саввин, II м – Василий Бурнашев,
III м – Спартак Комин.
Дьахталларга: I м – Мария Сыромятникова, II м – Виктория Рудых, III м – Дженнифер Дарбасова.
Дьахталларга дэгит күрэҕэр : I м – Ньургуйаана Гоголева, II м – Виктория Борисова, III м – Оделия Цой.
Эр дьоҥҥо дэгит күрэҕэр: I м – Кирилл Жегусов, II м – Тимур Жегусов, III м – Айсен Заровняев.
Ону таһынан Е.Неймохов аатынан түмэл үлэһиттэрэ СӨ норуодунай суруйааччыта Е.П.Неймохов айымньыларыттан аһаҕас уус-уран ааҕыы күрэҕин тэрийдилэр, итиэннэ Мэҥэ Алдан нэһилиэгин уран тарбахтаахтарын, ураты дьоҕурдаахтарын уус-уран оҥоһуктарын күрэҕин, быыстапкатын оҥордулар.
Кылтан, оҕуруоттан симэх араас көрүҥэ, саха мааны таҥаһын ситэрэр хаппар, кыбытык ньыманан тигиллибит олбох, сиэлтэн панно курдук оҥоһуктар бааллар.
«Сиэл сипсиэрэ» диэн түмсүү Е.Неймохов «Ильмень үрдүнэн туруйалар» айымньытын тиэмэтигэр оҥорбут паннолара дьон болҕомтотун тарта.
Уус-уран ааҕыыга Гран-при Попова Елена Гаврильевна буолла уонна харчынан бириэмийэни, “Е.Неймохов 75 сыла” суруктаах чороону бэлэх тутта.
I миэстиэ – Ордахова Дария Гаврильевна, II м – Яковлева Варвара Гаврильевна, III м – Егорова Клавдия Васильевна. Бириистэрэ – харчынан.
Азия Юрьевна Комиссарова, Дария Гаврильевна Ордахова үөрэппит учууталлара Елена Кимовна Винокурова анал бирииһин туттулар.
Араас күрэхтэр буоллулар: «Сахам мааны таҥаһа», «Чабырҕахтаан чаҕааран», «Хомус тыына».
Егор Неймохов аатынан орто оскуола үөрэнээччилэрэ бу ыһыахха сүрүн күүс буоллулар. Дьүһүйүүгэ көхтөөхтүк кытыннылар.
Михаил Неймохов киэһэ репетицияны көрөн баран, наһаа сөҕөн кэлбитэ. Кумаар бөҕө, оҕолор футболканан эрэ сылдьаллар, олох да онно кыһамматтар үһү. Аны волонтердаан барытын хомуйа, ыраастыы сылдьаллар. Сылын аайы итинник, үлэҕэ үөрэммит оҕолор буоллахтара.
Ону таһынан «Саха саарына – норуот суруйааччыта Е.П.Неймохов» диэн бырайыак бэлэмнээбиттэр.
Е.П.Неймохов айымньыларыгар олоҕуран оҥоһуллубут бородууксуйалар быыстапкалара, атыы-тутуу тэрийбиттэр.
Вася Мохначевскай: “Егор Петрович Неймохов айымньыларынан олоҕуран, араас хабааннаах бородууксуйалары оҥорон таһаардыбыт. Ол курдук, Неймоховскай ааҕыыларга кыттыбыт үөрэнээччилэр, учууталлар суруйбут үлэлэринэн брошюраҕа киллэрэн, бэчээттээн, атыыга туруордубут. Оскуола уруһуйга уонна технология учуутала Софья Васильевна Бурнашева Егор Петрович айымньыларынан уруһуйдарынан куруускаҕа түһэрдибит. Егор Петрович бастакы суруйбут «Иккиэйэҕин» диэн сэһэнигэр, кинигэ тас өттүн саҥардан, тупсаран уруһуйдаан холонон көрдө. Кинигэ тас өттүгэр күн сардаҥата, ол эбэтэр күн хас биирдии киһиэхэ сырдыкка талаһыахтааҕын көрдөрөр уонна сүрүн дьоруой улахан толкуйга түһэн олороро. История уонна обществознание учуутала Светлана Алексеевна Винокурова термопресс аппараатынан уруһуйу куруускаҕа бэчээттээн, атыыга туруордубут. Маннык тупсаҕай ойуулаах чааскыларга кэпсэтэ-сэһэргэһэ олорон, сахалыы-махалыы үүттээх чэйи, онтон да атын утахтары иһиэххэ син. «Шоппер» диэн аныгылыы трендовай суумкаларарга уонна 3D стикердэр эмиэ Егор Петровичка ананнылар. Маннык бородууксуйалар ханнык баҕарар быыстапкаҕа туруохтара. Онтон ыһыахха кэлбит ыалдьыттар бэйэлэригэр, дьонноругар-сэргэлэригэр кэһии оҥостон илдьиэхтэрэ”.
Оччолорго оскуола дириэктэрэ А.С. Николаев көҕүлээһининэн бастакы «Неймоховкай ааҕыылар» научнай-практическай кэмпириэнсийэ 2009 сыллаахха төрүттэммитэ уонна олох үрдүк таһымнаахтык барбыта. Ол тэрээһинтэн саҕаламмыта Егор Неймохов сырдык аатын үйэтитии. Ол иһин биһиги Александр Степановичка улахан махталлаахпыт. Кини көҕүлээһининэн ааҕыылары иилээн-саҕалаан тэрийсибиттэрэ: саха тылын уонна литературатын учууталлара Зоя Ильинична Колодезникова, Елена Кимовна Винокурова, Анджелла Васильевна Гоголева, Светлана Степановна Тарабукина. Ол курдук, 2010, 2012, 2015, 2020 сыллардаахха салҕанан ыытыллыбыттара.
Быйыл суруйааччы төрөөбүтэ 75 сылыгар аналлаах 6-с төгүлүн Неймоховскай ааҕыылар ыытылыннылар
. Бу ааҕыыга үгүс сыраларын, кыһамньыларын биэрэн туран улэлэстилэр: история уонна обществознание учуутала Светлана Алексеевна Винокурова, нуучча тылын уонна литературатын учуутала Татьяна Петровна Неймохова, математика учуутала Елена Иннокентьевна Борисова уонна да атын учууталлар.
Ааҕыыларга быйыл саас муус устар 5 күнүгэр сылдьыбыппыт, бэркэ кэрэхсээн барбыппыт. Быйыл 200-тэн тахса оҕо, учууталлар кыттыыны ыллылар. Онно киирбит дакылааттар кинигэ буолан тахсыбыттара хайҕаллаах.
Үөрэнээччилэр ааттарыттан Егор Неймохов сиэн быраата Ефремов Вова кэпсиир: “Таайым норуокка анаан суруйбут: «Уйгулаах олохпут сарсыҥҥыта өссө кэрэ, өссө ордук күннэрин түстэһэр инниттэн дьол төрдө буолбут үлэнэн кынаттанан, үрдүктэн үрдүккэ, үтүөттэн үтүөҕэ дьулуһуҥ» диэн этиитин хатылаан туран, биһиги кэнчээри ыччаттар сырдыкка дьулуһуохпут, оскуолабыт аатын туһэн биэриэхпит суоҕа!”. Чахчыта оннук!
Мин ыһыахха Егор Неймохов оскуолаҕа бииргэ үөрэммит кылааһынньыктарын көрсөн үөрдүм. Николаевтар династиялара сэлэлээн хаамыыга Николаева Полина Степановнаны, онтон ураһаҕа Скрыбыкина Аксинья Михайловна, Никитина Анфиса Петровна, Захарова Дарья Васильевна, Евгений Петрович уонна Валентина Дмитриевна (Тарабукина) Булдаковтар бааллар. Дьонуҥ миэхэ дьэрэкээн ойуулаах сахалыы маллаах иһит бэлэхтээтилэр. «Наһаа үчүгэй!» – диэн махтанным, иһин арыйан көрбүтүм, өссө харчылаах. «Иһэ өссө үчүгэй!» – диэн саҥа аллайдым. Ол харчыны Егор дьонугар туттардым: «Гошаҕа анаммыт»,- диэн.
Улуу Кыайыы 80, Егор Неймохов төрөөбүтэ 75 сылларыгар аналлаах Үрүҥ Тунах ыһыахха, Мэҥэ Алдан нэһилиэгин баһылыга Ю.Ю. Комиссаров көҕүлээһининэн, спонсордары, үбү-харчыны булан, олохтоохтору оҕолуун-улахан дьоннуун түмэн, бэркэ тэрийэн ыыттылар.
Сүрүн өйөбүл буолбуттар: Томпо улууһун дьаһалтата (баһылык Я.И. Степанов, баһылык солбуйааччыта С.А. Кривошапкин), «Кондрагметалл» ХЭТ (генеральнай дириэктэр А.Е. Кычкин), «Атлант» ХЭТ (П.В. Яковлев, М.П. Данилов), «Саханефтегазсбыт» АУо (ген. дириэктэр В.Н. Лебедев), «Сахатраснефтегаз» АУо (ген. дириэктэр А.З. Колодезников), Юрий Гагарин аатынан типография (дир. В.И. Сыромятников), «Центр заготовки пушнины» ХЭТ (Е.П. Андросов), «Охотник» ХЭТ (дир. А.П. Дарбасов), «Илгэ» ТХПК (А.Н. Кузьмин).
Ыһыахха анаан убаһа өлөрөн, сибиэһэй этинэн күндүлээтилэр. Улуус баһылыга Степанов Яков Иннокентьевич суох. Кини анал байыаннай дьайыыга (СВО) баҕа өттүнэн баран сэриилэһэ сылдьар эбит.
Бу тэрээһин култуурунай өттүн Н.И. Колодезников аатынан Култуура дьиэтэ (дириэктэр Елена Геннадьевна Степанова) үрдүк таһымҥа тэрийэн ыыттылар.
Уус-уран дьүһүйүүнү режиссер Роман Егорович Тырахинов наһаа үчүгэйдик туруорбут. Мин өрүү кини баай фантазиятын, режиссерскай булумньуларын сэргиибин. Холобура, оҕолор хара плащ бүрүнэн, хара суор курдук сүүрэн киирэн, сэрии буолбутун туоһулууллар, онтон плащтарын эргитэн, маҥан таҥастаах буолан хайыһардаан сыыйаллар. Дьахталлар ырбаахыларыгар сахалыы оһуордаах сэлиэччиги кэтэллэр, онтуларын эргитэн, кыһыл сулус ойуулаах буолан, сэрии тиэмэтигэр сөп түбэһэ түһэр.
Түһүлгэҕэ Егор Неймохов кинигэлэрин ойуутун кэчигирэппиттэр. Өксүүкэй арыыга Егор Неймохов сайынын суруйар, үлэлиир даачатыгар туруйалар көтөн иһэр ойуулаах макыаттарын оҥорбуттар.
Неймоховка аналлаах тэрээһини сылы быһа барар гына былааннаан үлэлииллэр. Эттэххэ дөбөҥ, маны барытын тэрийиэххэ наада ээ. Нэһилиэк дьаһалтатын, тэрилтэлэрин үлэһиттэрэ олох ис сүрэхтэриттэн ылсан үлэлииллэриттэн мин үөрэбин эрэ.
Биэнсийэҕэ олорор үлэлээбэт саастаах киһи ыҥырдахтарына, кэлэн көрдөхпүнэ – баһыыба. Мэҥэ алданнар бэйэлэрин уолларын, Томпо улууһуттан соҕотох норуодунай суруйааччыны ытыктыылларын, кэриэстииллэрин илэ көрөн итэҕэйдибит, махтанныбыт!
Мария Неймохова
21.06.2025 с.
.
