2 недели назад 1239
Сибээс сэмэй үлэһитин үрдүк анала
60-с сылларга биһиэхэ, Үөһээ Бүлүү Далырыгар, Федоровтар диэн эдэр кэргэнниилэр көһөн кэлбиттэрэ. Аҕа баһылык Владимир Федорович почтаҕа сибээскэ үлэлээбитэ, кэргэнэ Марфа Севостьяновна балыыһаҕа биэлсэрдээбитэ.
Владимир Федоров сырдык бааһынайдыҥы хааннаах, кугастыҥы долгуннурар баттахтаах, хайдах эрэ, эйэҕэс бэйэлээхтик көрөрө. Кэнсиэртэргэ ыллыыра, байанайдаах булчута.
Кэргэнэ Мааппа кип-киэҥ арылхай харахтааҕа, дьоҕус уҥуохтааҕа, олус нарына. Иккиэн сэргэ хаамтахтарына, киһи хараҕа хатанар наһаа кэрэ пааралара этэ.
Афоня диэн оҕолоохторо. Ол Афоня биэһин туолуута сүрдээх боччумнаах, кып-кыра бэйэтэ лоп-бааччы, олох улахан киһи курдук саҥарара, кырдьаҕас оҕонньор курдук кэпсээннээҕэ. Дьон сүрдээҕин сөҕөрө, вундеркинд курдук кэпсииллэрэ. Атын ханнык да оҕону оннук кэпсээбиттэрин өйдөөбөппүн. Онтум төрөппүттэрэ Дьокуускайга үөрэнэр кэмнэригэр эбэтигэр иитиллибит үһү.
Федоровтар оҕолоро аҕаларын туһунан бэрт иһирэх «Үрдүк аналлааҕа» диэн ахтыы кинигэтин таһаартарбыттар. Ол биһирэмигэр сырыттым. Элбэх билэр дьоммун, биир дойдулаахтарбын көрүстүм.
Кэлбит дьон Владимир Федорович туһунан истиҥник аҕыннылар. Биһирэми улахан кыыһа Татьяна Владимировна Бурцева иилээн-саҕалаан ыытта. Кини оскуоланы кыһыл көмүс мэтээлинэн бүтэрбит, Ленинградка үөрэнэн, үрдүк үөрэхтээх филолог идэтин ылан, өр сылларга саха тэлэбиидэнньэтин дикторынан үлэлээбитэ, итиэннэ ааптар быһыытынан биэриилээҕэ, дьону ыҥыран кэпсэтиннэрэрэ.
Идэлээх суруналыыс буоллаҕа, онон туох да бэркэ ааста. Татьяна Владимировна хорсун эбит, кэлин олоҕун тосту уларытан, Москубаҕа көспүт. Өссө Суриков аатынан институт эбии үөрэхтээһиҥҥэ салаатын бүтэрэн, худуоһунньук буолбут. Мээнэ киһи санаммат быһаарыныыта.
Аҕатын хартыынатын уруһуйдаабыт: Далырым кэрэ айылҕата, ыраах күөл уута көҕөрөр, хонууга ынахтар мэччийэ сылдьаллар, сүрдээх уу чуумпу нуһараҥ кэрэ көстүү. Телеграмма баҕанатын аттыгар Владимир сынньана сытар. Үйэтин тухары сибээс үлэһитэ аҕатын идэтин ити остуолбаларынан биэрбит дии санаатым, остуолбаларга боруобат тарда сылдьар кэмэ. Владимир киэҥ, холку, сэмэй уобараһын таба тайаммыт.
Биһиги, сахалар, өссө биир бэйэтэ туспа буочардаах, киһини толкуйдатар хартыыналардаах худуоһунньуктаммыппыт диэн үөрэ санаатым.
Владимир Федоров киэҥ билиилээх үлэһит буолан, өрүс уҥуор нэһилиэктэргэ Далырбыт узловой киин буолбута. Билиитин өрүү хаҥатына сылдьара, анал сурунааллары сурутан ааҕара. Сибээс сайдан, бииртэн биир саҥа технологияны маҥнайгынан баһылаан, олоххо киллэрэрэ. Тэлэбиидэнньэ кэлбитигэр, антенналары бэйэтэ таҥан оҥорон, ыалларга туруоран, күөх экран сандаара сырдаабыта. Хомуллар орон алюминийыттан оҥороро. Кини сатаабатаҕа диэн суоҕа, чаһытыттан, радиоприемниктан саҕалаан, холодильникка, телевизорга, массыынаҕа тиийэ дьоҥҥо өрөмүөннээн көмөлөһөрө. Дьон көрдөстөҕүнэ, хаһан да аккаастаммата.
Дьэ, оннук дэгиттэр киһи этэ, олохтоохтор наһаа ытыктыыллара. Аны почталар кэлэктиибинэн бултууллар, балыктыыллар. Бэйэлэрэ туспа муҥхалаахтар, сынньалаҥнарын туһалаахтык атаараллар, айылҕаҕа дуоһуйа сынньаналлар. Владимир Федорович бултаатаҕына, хайаан да ыалларынан түҥэтэн бэрсэрэ, кыаммат ыалларга көмөлөһөрө. Оҕолоро ол булдун ыалларга үөрэ-көтө тарҕаталлара.
Бэйэтэ үчүгэй дуобатчыт этэ. Почта дьиэтигэр дуобат күрэҕин ыыталларын бэркэ дуоһуйа ахталлар. Далырга күүстээх дуобатчыттар бааллар. Биһиги учууталбыт Игнат Алексеевич Николаев өрөспүүбүлүкэҕэ тиийэ миэстэлэспитэ, оттон саахымакка күүстээх маастар. Эмиэ почтаҕа үлэлиир В.В. Васильевтыын билигин да Далырдарын чиэһин көмүскүүллэр.
Владимир Федоров спортсмен, хайыһардьыт бэрдэ этэ. Өссө күүстээҕин сэмэйэ бэрт буолан кистэнэр, улахан күүстээх дьон былыр-былыргыттан күүстэрин кистэнэллэр диэни истээччибин.
Бииргэ үөрэммит кылааһынньыгым Валентин Иванов 11-дээх аарыма атыыр тайах бултаабытын почта массыынатынан тиэйбиттэр. Эттээн баран, Валентин Иванов Валерий Чомчоевтуун холун хаарынан соспуттар. Владимир аарыма тайах буутун сүгэн, массыынаҕа тохтообокко, ычыкыын быыһынан оллур- боллур суолунан тиэрдибит, өссө кузовка бырахпыт. Соннук иккис буутун эмиэ. Өссө холбуу сылдьар ойоҕосторун сүгэн тиэйбит. Дьоно нэһиилэ икки холу соһон илдьибиттэр. Кинилэр Владимиртан быдан балыс күөгэйэр күннэригэр сылдьар эдэр уолаттар ээ. Бууту сүгэн турдаҕына, Владимир төбөтө, атахтара эрэ көстөрө үһү, барыта тайах буута. Мин кылааһынньыгым Валентин сөҕөн кэпсээбитин Далыр олохтооҕо Руслан Николаев-Дархан ахтар. Өссө оонньуу таарыйа тустууга күрэхтэспиттэр. Онно улахан, бөдөҥ нууччаны кыайан, буору уоптарбыт. Маннык көрдөххө, оннук күүстээҕэ биллибэт, бэйэтигэр сөп эттээх-сииннээх орто уҥуохтаах этэ.
Владимир Федорович мындыр өйдөөҕө. Улахан кыыһа Татьяна даачатыгар эргэ дьиэ турбут. Ол оннугар саҥа дьиэ туттаары гыммыттар. Ол эргэ дьиэни күтүөтүнээн Егордуун, аллара өттүгэр бэрэбинэлэри көлүөһэ курдук уган, кэккэлэһэ турар учаастакка диэри сыҕарыппыттар. Ситинник оҕолоругар наар күүс-көмө, бигэ тирэх буола сылдьыбыт.
Кинигэ аатын «Үрдүк аналлааҕа» диэн сөпкө толкуйдаабыттар. Кырдьыга оннук. 60-70-с сылларга араас тиэхиньикэ кэлбитэ, олору өрөмүөннүүр техническэй үөрэхтээх киһи суоҕун тэҥэ. Ол кэмҥэ буор-босхо көмөлөһөр Владимир төһөлөөх ыалы абыраабыта буолуой?!
Аны кэргэнэ Марфа Севостьяновналыын бэйэлэрин үс оҕолорун таһынан балтыларын, тулаайах хаалбыт Вералаах Настяны иитэллэр. Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн буола түһэллэр. Бэйэлэрэ эдэр ыаллар барыларын аһатыахха- таҥыннарыахха наада ээ. Мээнэ киһи оннукка санаммат, чахчы, Володялаах Мааппа киэҥ көҕүстээх, амарах дууһалаах, үтүө сүрэхтээх, дьон дьоно буолан, оннукка сананаллар. Ол да иһин оҕолоро, аймахтара кинилэр үтүө ааттарын үйэтитэ, махтана сырыттахтара. Ииппит балтылара үөрэнэн, үтүө дьон буолбуттар. Вера Афанасьевна Кардашевская “Үлэҕэ килбиэнин иһин” мэтээллээх юрист, судьуйа, Анастасия Афанасьевна Кардашевская СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, биллэр тойуксут, оһуохайдьыт, саха фольклоругар оҕолору уһуйааччы, биллэр, ытыктанар дьон буоллулар.
Биһирэмҥэ Владимир балтылара, Үөһээ Бүлүүгэ оскуолаҕа дириэктэрдээбит Дмитрий Дмитриевич Спиридонов аймахтара кэлэн ахтан-санаан аастылар. Далырдартан Михаил Михайлович Донской, Кирилл Егорович Софронов, Мария Матвеевна Ломпордурова уо.д.а тыл эттилэр.
Бэрт сэргэх кинигэ сүрэхтэниитин бары күргүөмүнэн Владимир Федоров сөбүлээн ыллыыр «Уоттаах түүҥҥү Дьокуускай» ырыатын ыллаан ньиргиттибит. Бу ырыанан Владимир Федорович 60-с сылларга Дьокуускайга буолбут фестивальга лауреат буолбута. Оҕолоро тэрээһиҥҥэ анаан «Аҕабыт сөбүлүүр ырыалара» диэн ырыанньык оҥорбуттара үчүгэйин.
Бу саалаҕа элбэх итинник хабааннаах тэрээһиннэргэ сырыттым ини, сылдьыбатым ини, аан маҥнай ырыанан түмүктээтибит. Ол Владимир Федорович Федоров ырыа куттаах сибээс сэмэй үлэһитин сырдык уобараһын кэрэһитэ буолар. Кини курдук сырдык дьон баар буолан, олохпут кэрэтийэр.
Бу истиҥ тэрээһинтэн бэркэ астынан тарҕастыбыт.
Мария Неймохова
06.06.2025 с.
