2 недели назад 1245
Бүтэһик пионердар сүлүөттэрэ
“Ааспыты эргитэ санаан кэмсинимэ, кэлэри күүтэн долгуйума, бүгүҥҥүнэн олор, бу түгэнтэн дуоһуй, оччоҕо дьоллоох буолуоҥ”, – диэн сүбэлииллэр уйулҕа үөрэхтээхтэрэ.
Ол эрээри биһиги ити этиини идиэйэ уонна баҕа санаа күүһүнэн уларытан, үс кэмтэн кэрэхсэбиллээҕин эрэ ылҕаан ылан, биир умнуллубат күҥҥэ кубулуттубут: билиҥҥи бириэмэбит сонун сүүрээнэ – выпустарынан түмсүү – түһүлгэтин түстээн, ааспыт оҕо сааспыт ахтылҕаныгар куустаран, кэлэр сыллар кэскиллэрин доҕордоһуунан уонна сомоҕолоһуунан төлкөлөөн, өссө элбэх бырайыактарынан былааннаан, Бүтэһик пионердар сүлүөттэрин бэртээхэйдик тэрийэн ыыттыбыт.
Бүтэһик пионердар диэн кимнээхтэрий? Сэбиэскэй Сойуус ыһыллар кэмигэр түөстэригэр аалай кыһыл хаалтыстарын баана сылдьыбыт, оскуола саастара урусхаллаах 90-с сылларга ааспыт, ырыынак тиһигэр киирии дьалхааннаах кэмигэр олох киэҥ аартыгар үктэммит биир көлүөнэ дьон – ол аата оскуоланы 94, 95, 96, 97, 98 сылларга бүтэрбиттэр. Ону кытта аҕыйах ыйынан пионерияҕа хапсыбакка хаалбыт 99-тар.
Дьэ, кинилэри барыларын 98-тар, бэс ыйын 8 күнүгэр Өлүөнэ өрүс кэрэ көстүүлээх тумулугар ыҥыртаан, Саха Сиригэр пионерия төрүттэммитэ 100 сылыгар анаммыт тэрээһиҥҥэ сырытыннардыбыт.
Сүлүөт үөрүүлээх линейкаттан саҕаланна. 94, 95, 96, 97 выпустар кэчигэрэччи кэккэлэһэн турбуттарын кэннэ, 98-тар этэрээттэрэ речевкалаах киирэн, хамандыыр Туймаада Константинова 99-тары пионерга ылар түмсүүгэ бэлэмнэрин туһунан ыытааччы Анисия Иевлеваҕа рапортаата.
“Рапорт принят!” – диэт, пионерга ылыы сиэрин-туомун ыытарга Саха Өрөспүүбүлүкэтин кылаабынай пионер баһаатайа Людмила Оконешникованы ыҥырдыбыт.
Людмила Викторовна знамяны киллэртэрэн, горну, барабааны тыаһаттаран, историческай түгэн тосхойбутун бигэргэттэ.
99-тар пионер аатын сүгүү чиэстээх андаҕарын бары тэҥинэн хатылаан эппиттэрин кэннэ, кыл мүччү пионер буолан хаалбыт 98-стар кинилэргэ кыһыл хаалтыстары баайдылар.
Онтон бука бары пионер буолбуттарынан “Взвейтись кострами” ырыаны күргүөмүнэн, омуннаан эттэххэ, уҥуор алаастан иһиллэр гына дорҕоонноохтук ыллаан дуораһыттылар.
99-тар: “Барыта хойутаан…”- дэстэллэр да, “Лучше поздно, чем никогда” диэн этэн туран, быйыл оскуоланы бүтэрбиттэрэ 25-с сылларыгар, дьэ, саҥа пионер буолбуттары уонна сүлүөт кыттыылаахтарын тэрийээччи 98 выпуск бэрэссэдээтэлэ Николай Данилов уонна кини солбуйааччыта Рена Старостина эҕэрдэлээтилэр. Кинилэр сомоҕолоһууга ыҥырар этиилэрин Иосиф Степанов (98) ылбаҕай ырыатынан киэргэттэ.
Ити өрө көтөҕүллүү долгунугар уйдаран, историяҕа хаалар бу түгэни хаартыскаҕа түһэрэн үйэтиттибит. Ону Арассыыйа оҕо хамсааһынын баһаатайдара көрө охсубуттар уонна: “Маннык түмсүү бүтүн дойду үрдүнэн суох, маладьыастар!” – диэн хайҕаабыттарын истэн, бэйэбитинэн киэн тутуннубут.
Чахчыта да, киэн туттуохпутун туттабыт. Тоҕо диэтэххэ бу – норуот хамсааһына. Ким да үөһэттэн биһигини пионерия 100 сылын бэлиэтииргэ ыйбатаҕа, ким да сорудаҕынан оҥоһуллубатаҕа. Көх, идиэйэ, түмсүүлээх буолуу уонна ааһан эрэр эдэр сааспытын киэргэтэ сатыыр баҕа санаабыт күүһүнэн бу сүлүөт тэрилиннэ.
Маныаха тоһоҕолоон этэр оруннаах, өскөтүн эрдэ выпустарынан бэйэбит тус-туспа көрсүһэр эбит буоллахпытына, 97-лэр салайааччылара Наталья Вожжова-Туллук тыл көтөҕөн, олунньуттан ыла биир көлүөнэ выпустар бииргэ түмсэр буоллубут. Ол курдук, волейболга иккитэ төхтүрүйэн, мини-футболга, хайыһарга күрэхтэспиппит.
Саамай сүрүнэ, ол табаарыстыы көрсүһүүлэрбит көннөрү күрэх эрэ буолбатахтар: барытыгар “Сүрэҕим сылааһын аныыбын” диэн аһымал аахсыйалаахтар.
Ол чэрчитинэн бу сүлүөккэ номнуо 5-с көмөбүтүн тиэртибит: бу саас быстахха былдьанан, олус хомолтолоохтук олохтон туораабыт үөлээннээхпит, 98-тар актыыбынай уолбут Федот Андросов дьиэ кэргэнигэр аадырыстаан ыыттыбыт. Кэргэнэ Татьяна: “Оруобуна пааматынньык, күрүө оҥортороору, харчы мунньуна сылдьарым”, – диэн махтанна.
Маннык түмсүүлэр ити курдук бэйэ-бэйэни өйөһөргө, түмсүүлээх буоларга туһаайаллар, пионердар урут: “Один за всех, все за одного”, – диир девизпитигэр эргитэн аҕалаллар.
“Зарница”, эпиллиэт былдьаһыыта оонньоон аҕай биэрбит пионердар ориентированиеҕа куоталастыбыт.
Үс кыыс уонна үс уол састааптаах хамаандалар бастаан мэһэйдээх балаһалары туораатылар, онтон картанан сирдэтиннэрэн, ойуурга онон-манан кистэммит суругу көрдөөтүлэр. Ону барытын булан холбообуттарыгар, 4 строкалаах хоһоон буолан биэрдэ. Төннөн кэлэн иһэн, балаакка туруордулар, рюкзакка угуллубут похуот малларын ыһан баран хомуйдулар. Сайыҥҥылыы куйаас күн туран, тиритии-хорутуу, буһуу-хатыы бөҕө буоллулар. Чэ, пионердар онтон иҥнибэт этибит, тоҕо диэтэххэ, «Бороться и искать, найти и не сдаваться!» диэн тосхолу тутуһан улааппыппыт.
Ким билигин да тэтиэнэҕин, сымсатын, түргэнин 4 түһүмэҕинэн тургутан баран, судьуйалар бастакы миэстэни 97-лэргэ (Ольга Гоголева, Мария Николаева, Евдокия Матвеева, Олег Баишев, Иннокентий Стручков, Прокопий Леверьев) биэрдилэр.
Иккискэ – бу сүлүөккэ видеографка тиийэ бэркэ бэлэмнэнэн кэлбит 96-лар (Татьяна Харитонова, Валентина Слободчикова, Евгений Винокуров, Виктория Яковлева, Афанасий Бурнашев, Георгий Игнатьев).
Үһүскэ – атырдьах ыйыгар үйэ чиэппэрдээх үбүлүөйдэрин – оскуоланы бүтэрбиттэрэ 25 сылларын – бэлиэтээри хомулла аҕай сылдьар 99-тар (Сергей Скрябин, Валентин Латышев, Павел Саввин, Венера Андреева, Мария Константинова, Полина Попова).
Аны хас биирдии выпуск 90-с сыллары санатар фотозона оҥороругар күрэхтэстибит. 98-стар диско-шардара, Брюс Ли, “Элен и ребята”, “Руки вверх”, Цой эҥин постердара, 3Д кубик-рубиктара, көбүөрдэрэ диэн элбэх. Ол эрээри национальнай концепция тыыныгар иитиллибит, кыһын дьабака курдук, кэлин устудьуоннуу сылдьан “Якутяночка” бэргэһэлэри кэппит оҕолор буоларбытын санатан, түһүлгэлэрин сахалыы таҥастаах көрсүбүт 99-стар бастыан бастаатылар.
Тэрээһин биир тыҥааһыннаах киирсиитэ – төрүт ох саанан ытыыга күрэх. Нууччалаатахха, традиционнайга.
Дьахталларга 12, эр дьоҥҥо 5 охчут суруйтаран кытынна. Олор истэригэр өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр маастардар кытта бааллара – күрэх таһымын үрдэттэ.
Иилээн-саҕалаан ыыппыт судьуйабыт да бу эйгэҕэ күүскэ үлэлэһэ сылдьар тренер – 99-тар уоллара Федор Неустроев. Бэйэтэ “Хотой” диэн кулууптаах, оҕолору эрчийэр.
Онон барыта ирдэбилинэн барда: таҥнан-симэнэн кэлииттэн саҕалаан, сайыҥҥылыы арыт кытта тутуһулунна: кыргыттар 30 м ыраахтан ыттылар, уолаттар – 40 м.
Айылҕа муҥутаан тыллыбыт кэмигэр сахалыы таҥастаах дьон ох саанан ыта турарын көрөр – бэйэтэ туспа кэрэхсэбиллээх көстүү, хатыламмат хартыына.
Ким хас куһу, тииҥи, куобаҕы оноҕоһунан охторбутун ааҕан, дьахталларга 10 очукуолаах Даша Фомина (98-тар) кыайда. Кини ох саанан ытыыга өрөспүүбүлүкэ маастара. Чурапчыга оҕолору дьарыктыыр.
Дашаттан биир очукуонан хаалбыт Евдокия Иванова (95-тэр) иккистээтэ. 99-тар кыыстара Евдокия Охотина (99-тар) үһүстээтэ. Спорт бу көрүҥэр кыыс аймах көхтөөҕүн көрөн сөхтүбүт.
Эр дьоҥҥо былырыыҥҥыттан оҕунан утумнаахтык дьарыктанан эрэр, номнуо II спортивнай разряды ылбыт Горнай охчута Сергей Кондаков (98-тар) бастаата.
Петр Калачев (95-тэр) уонна Павел Саввин (99-тар) очукуолара тэҥнэһэн, II миэстэ иһин кииристилэр. Онуоха Таатта Чымнаайытыттан төрүттээх Павел Саввин урут табан, “үрүҥ көмүс” солотуулаах мэтээли кэтэр чиэскэ тигистэ. Петр Калачев туох да мөккүөрэ суох үһүстээтэ.
Онтон, дьэ, аны абсолютнай буолла. Эр дьоҥҥо бастаабыт Сергей Кондаков өрөспүүбүлүкэҕэ спортсменынан билиҥҥитэ улаханнык аатыра илик, ол оннугар тимири уһаарарынан сураҕырар. Кини “Ковка-Бэрд” тэрилтэтигэр оҥоһук сакаастаары, хас эмэ ый инниттэн уочараттыыллар. Оннук үтүмэн үлэтиттэн быыс булан, өрүү спонсордыыр Сергей Кондаковпут бу да сырыыга илии тутуурдаах тиийэн кэлэн үөртэ – харысхал бэлиэтин оҥорон аҕалбыт. Ол кимиэхэ тиксэригэр биирдии холонуулаах күрэс буолла. 99-тар охчуттара Павел Саввин 96-лар кыыстара Жиркова Мариялыын иккиэн хаалан, син хаста да ытан, Павел урут охторон, муҥутуур кыайыылаах буолла уонна Сергей Кондаков туруорбут бирииһин тутта.
Киэһэтин талба талаан түһүлгэтэ түстэннэ. Эчи, бары ырыаһыттарын: 98-тар Михаил Местниковтара, Иосиф Степановтара, Руслан Платоновтара, 99-тар Никалара, бэрэссэдээтэллэрэ Наталия Кураева уонна үҥкүүһүт кыргыттара, 96-лар Сергей Макаровтара, Надежда Лыткиналара, 97-лэр Ада Канаевалара, уо.д.а.
Хас ырыа аайы көрөөччүлэр ойон туран үҥкүүлээн, вальстаан, тумулбут тоҕойун хатан күлүүнэн, үлүскэн үөрүүнэн толордубут. Кэнсиэрбит буолбут сирэ да олус кэрэтэ: Өлүөнэ эбэбитин өҥөйөн олоробут. Киэһэбит да сылааһа, сайыҥҥылыы нуурала. Биир тылынан – ТУРУК этэ: сүргэ көтөҕүллүүтэ, түгэнтэн дуоһуйуу, тула тупсаҕайыттан үөрүү, өссө да эдэрбититтэн дьоллонуу!
Уонна ол туругу оскуола сааска эргитэр, 90-с сыллар тыыннарынан илгийэр эрчимнээх дискотеканан ситэрэн, күммүтүн астынан түмүктээтибит.
Маннык үтүөкэн тэрээһини сомоҕо күүһүнэн кыайбыппыт чуолкай. Онуоха бэйэлэрин выпустарын түмпүт, тэрийбит лиидэрдэрбитигэр, бэйэлэрэ этэллэринэн, админнарга махтанабыт: Наталья Вожжова-Туллук, Бочкарёва Вера (97), Рена Старостина, Николай Данилов (98), Наталья Кураева, Ирина Кривошапкина (99), Сардаана Сивцева, Быгый Марианна (95) Лена Романова, Михаил Баишев (96), Марина Степанова, Айна Попова (94).
Бу сүлүөтү үрдүк таһымнаахтык тэрийбит 98-с выпуск бары оҕолоругар сылдьыбыт эрэ махтанна. Итиэннэ тэрээһиммитин суолта ууран кэлбит уонна пионерскай атрибутиканан киэргэппит СӨ сүрүн баһаатайа Людмила Оконешниковаҕа, ону таһынан кэрэ көстүүлээх сиригэр ыҥырбыт үөлээннээхпит Руслан Платоновка 90-с сыллар пионердарын ааттарыттан махтанабыт!
Сырдатта: сүлүөтү иилээн-саҕалаан ыыппыт Ася (98тар) –Анисия Иевлева
Миша (98тар)-Михаил Эверстов түһэриилэрэ уонна биир-икки хаартыска бөлөххө кэлбиттэн. Видео – 98 выпуск ватсап ситимиттэн.
