1 год назад 1920
“ҺӨҔҮҤ” арт-эбийиэк тула ыччат тоҕуоруһа түмсүөҕэ
СӨ Национальнай бибилэтиэкэтин тиэргэнигэр баар “ҺӨҔҮҤ” арт-эбийиэк тоҕо көстүбэт сиргэ турарын дьиибэргээн, “Саха” НКИХ суруналыыстара Олег Колесов-Талбан уонна Георгий Белоусов социальнай ситимҥэ “сторис” устан таһаарбыттар этэ. Ону дьон-сэргэ олус сэҥээрэн: “Кырдьык даҕаны, сахабыт тылыгар сыһыаммыт хайдаҕа итинтэн көстөр”, — диэн санааларын үллэстибит этилэр.
Оттон бу маннык “саһан” турара эмиэ туспа устуоруйалаах уонна ураты суолталаах эбээт. Ол туһунан сиһилии кэпсээтэххэ, дьэ, маннык.
Саха омук кэскилин туһугар долгуйар, кыһаллар ыччат түмсэн, “Саха Сирин култуурата” диэн айар холбоһугу тэрийбитэ. Ол чэрчитинэн бу “ҺӨҔҮҤ” хайысха баар буолбута. Сыала-соруга: саха тылын ойуулуур-дьүһүннүүр ускуустуба нөҥүө ыччакка тарҕатыы. Хараҕынан көрбүтүн түргэнник ылынар көлүөнэ дьоҥҥо сүтэн эрэр төрүт дорҕооннорбутун бэлиэтиир буукубаларбыт туспа тыллаах-өстөөх, култууралаах омук сыдьаана буолалларын өйдөтө туруохтаах.
Чахчыта да, Интэриниэт үйэтигэр, глобализация балысханнык барар кэмигэр тылбыт сүтэр-симэлийэр кутталлаах. Онуоха эбии гаджеттарбытыгар сахалыы клавиатураны сүрэҕэлдьээн туруорбакка, “үөрүү” диэн тылбытын “уоруу” диэн суруйа сылдьабыт. Өбүгэлэрбититтэн кэлбит үйэлээх баайбытыгар – төрөөбүт тылбытыгар – аныгы дьон итинник харыстабыла суохтук сыһыаннастахпытына, кэлэр кэнчээри ыччакка хайдах туруктаах тылы хаалларабыт?
Дьэ, итинник сытыы ыйытыылар долгутаннар, норуотун кэскилин саныыр айар ыччат сомоҕолоһон, “Биһиги бэйэбит кыһамматахпытына, ким туораттан кэлэн өрүһүйүөй?” диэн саргылаах санаанан салайтаран, РФ Бэрэсидьиэнин уонна СӨ Ил Дарханын граннарыгар бырайыак суруйан, ол үбүнэн сыл устата элбэх үлэни ыыттыбыт. Олортон ити биирдэстэрэ – “ҺӨҔҮҤ” арт-эбийиэк.
Национальнай бибилэтиэкэ өйөөн, тиэргэнигэр миэстэ биэрэн, былырыын күһүн балаҕан ыйыгар арт-эбийиэк турбута.
Бибилэтиэкэ диэн билии биһигэ буоллаҕа эбээт. Үс эркинэ саха тылын бэлиэтиир буукубалары ааһар хахсаат тыалтан харыстыырдыы саһыаран турара – биһиги, сахалар, киин сиртэн тэйиччи олорор буоламмыт, баччааҥҥа диэри төрөөбүт тылбытын сүтэрбэккэ, чөл илдьэ сылдьарбытын кэрэһилиир курдук.
Күн бүгүн СӨ Национальнай бибилэтиэкэтэ ыытар үлэтин култуура үйэлээх баайын үйэтитиигэ уонна ону ыччакка тарҕатыыга туһаайар. Онуоха бу “ҺӨҔҮҤ” арт-эбийиэк олук буолуохтаах. Ыччат сөбүлээн сылдьар сиригэр кубулуйан, аттыгар туран хаартыскаҕа түһэн, Интэриниэт ситимигэр ону таһааран, киэҥ эйгэҕэ сахалыы төрүт дорҕооммут буукубаларын билиһиннэриэхтэрэ. Маныаха бибилэтиэкэ дьиэтин уҥа эркинигэр мурал дэнэр ойууну уруһуйдаан, турар сирин көстүүтүн тупсаран биэриэххэ сөп. Хата, онно биллэр-көстөр дьон өйөбүл буолуҥ, спонсордары буларга көмөлөһүҥ. Бары күүспүтүн холбоон, бу сири, нууччалыы эттэххэ, “популярнай” оҥоруоххайыҥ!
Манна бибилэтиэкэ нетворкиннары, маастар-кылаастары ыытыаҕа, дьыл сылаас кэмигэр суруйааччылары кытта көрсүһүүлэр тэриллиэхтэрэ, поэттар кэлэн хоһооннорун ааҕыахтара… Онуоха арт-эбийиэк үс сиринэн эркин хаххалаах буолан, чөкө олорон истэргэ-көрөргө олус табыгастаах.
Онон арт-эбийиэк турбут сирэ түбэһиэхчэ буолбатах, кэлин туттуллар уонна туһаныллар кыаҕын ырытан, толкуйдаан баран, миэстэтин талбыппыт.
“Саха Сирин култуурата” айар холбоһук Национальнай бибилэтиэкэ бу арт-эбийиэгэ бэйэтин көрүүтүгэр-харайыытыгар ылбытыгар, өйөбүлүгэр махтанабыт эрэ. Манна даҕатан эттэххэ, бибилэтиэкэ кэккэ үлэһиттэрэ бу хамсааһыҥҥа кыттыһан, бэйэлэрин харчыларынан кырааска, тэлгэнэр оҥоһуу от, турбалары бүөлүүр матырыйаалы ылан, мэҥэ бэлиэ туруохтаах сирин тупсаран оҥорууга кылааттарын киллэрбиттэрэ.
Саха тылын тарҕатыыга “Саха Сирин култуурата” айар холбоһук өссө хас да бырайыактаах. Холобура, бу сылга Национальнай бибилэтиэкэ уонна «Ил Түмэн» издательскай дьиэ буолан кыттыһан, «ҺӨҔҮҤ: сахалыы айымньы» диэн буктрейлер күрэҕин ыытабыт. Маны таһынан «ҺӨҔҮҤ: саха тыла — худуоһунньук хараҕынан” быыстапкабытын салҕыахпыт. Онон сонуннарбытын кэтии сылдьыҥ диэн ыҥырабыт.
“ҺӨҔҮҤ”: ДАВАЙТЕ ВМЕСТЕ СДЕЛАЕМ АРТ-ОБЪЕКТ ПОПУЛЯРНЫМ
Сегодня в социальных сетях идет бурное общественное обсуждение, вызванное представителями СМИ. Несколько десятков, а может и сотен, людей высказались по поводу места установки арт-объекта, посвященного якутским буквам «һ», «ө», «ҕ», «ү», «ҥ». Напомним, арт-объект был установлен в сентябре прошлого года во дворе Национальной библиотеки РС(Я) по инициативе и стараниям самой библиотеки и Творческого объединения «Культура Якутии» на средства гранта Главы РС(Я) и Президентского фонда культурных инициатив.
Члены Творческого объединения «Культура Якутии» были обеспокоены угрозой утраты букв, обозначающих исконно якутские звуки. «С переходом в виртуальное, опосредованное гаджетами общение мы зачастую не удосуживаемся набрать эти знаки, заменяем их на цифры или похожие кириллические знаки, и со временем можем потерять их вовсе. И где как не у библиотеки стоять арт-объекту, посвященному языку, письменности, чтению”, – говорят они.
– Национальная библиотека РС(Я) – главный хранитель литературы на национальных языках, место концентрации знаний. И это весьма символично, что якутские буквы бережно объяты с трех сторон стенами библиотеки, к тому же памятника архитектуры.
Сегодня перед библиотеками стоит задача консолидации людей, в особенности молодежи, вокруг всего созидательного, культурного. И арт-объект должен поспособствовать этому. Он должен притягивать людей к библиотеке, и сам стать популярным местом для фотографирования, съемок различных видео и местом для проведения мероприятий с тем, чтобы исчезающие буквы напоминали о себе не только в установленном месте, но и в просторах интернета. Во дворе, в уединенном, но доступном месте, эта задача достижима. Мы уверены, что с подачи библиотеки дворик станет местом нетворкинга в теплое время года – встреч с писателями, мастер-классов журналистов, поэтических чтений и других видов коммуникации. Таким образом, у арт-объекта несколько функций, и выбор места не случаен.
С точки зрения хозяйственной решение также оптимально. Есть хозяин – есть соответствующее содержание. Потому мы только благодарны нашему партнеру – Национальной библиотеке РС(Я) за поддержку, за ответственность, которую она взяла. Кстати говоря, некоторые сотрудники библиотеки пожертвовали личные деньги, чтобы облагородить территорию. Покраска опорных труб, настил из искусственной травы, материал для покрытия теплоснабжающих труб – все это было сделано на личные деньги 2-3 сотрудников. Мы это не афишировали. В планах было и есть создание мурала на стене справа от арт-объекта. Хотелось бы найти спонсоров. Давайте общими усилиями сделаем из дворика популярное, уютное место!
Вообще, проектов, посвященных якутскому языку, у нас несколько. В этом году проводим совместно с библиотекой и Издательским домом «Ил Түмэн» конкурс буктрейлеров «ҺӨҔҮҤ: сахалыы айымньы» для повышения читательского интереса, также будет продолжена выставка «ҺӨҔҮҤ: якутский язык глазами художника». Информация будет на наших страницах «Культура Якутии» и на официальном сайте библиотеки.
Фото Анны Ноговицыной:
